De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

verschenen, wanneer vanuit een andere gemeente een beroep op de predikant in kwestie
werd gedaan.
5.4. Classicale zorg voor het niveau van predikanten
Als een proponent eenmaal predikant geworden was, stimuleerde de classis hem om
zich inhoudelijk verder te blijven ontwikkelen, onder meer door trouw de
classisvergaderingen bij te wonen en deel te nemen aan de onderlinge proposities en de
debatten daarover. 197 Verder hield de classis een vinger aan de pols via de tekenplicht
voor predikanten van geloofsbelijdenis en catechismus en via het opzicht over leer en
leven van de predikanten.
Onderlinge proposities
Naast alle proefpreken gehouden als voorbereiding op of onderdeel van een kerkelijk
examen, vonden tot 1627 ook onderlinge proposities plaats. Tussen 1592 en 1626
hielden 32 predikanten een hun opgedragen propositie voor de classiscollega’s. Anders
dan de proponenten werd hun geen tekstgedeelte maar een thema opgelegd om over te
preken. Deze thema’s raakten allen aan de kern van het gereformeerde belijden. Zo
preekte Aris Goossensz in 1594 over de vrije wil 198 , onderhield Ewout Willemsz zijn
gehoor over het genadeverbond Gods 199 en werd Abraham Adriani opgedragen te preken
over de kerkelijke discipline. 200 Ook de andere thema’s die in de acta genoemd worden,
waren ontleend aan de belijdenisgeschriften. 201
Het waren vooral de jonge predikanten die de opdracht kregen om een propositie doen,
doorgaans binnen één tot drie jaar nadat zij hun kerkelijke examen voor de Edamse
classis hadden afgelegd. Zij werden afgewisseld door enkele meer ervaren predikanten,
maar ook in die gevallen geldt dat zij binnen maximaal drie jaar na hun komst in de
classis, gevraagd werden hun gaven te laten horen in een vergadering. Alleen bij grote
twijfels over iemands gaven, werd een volgende proefpreek opgelegd. Maar dit
overkwam alleen Isaac Tyaeus van Ransdorp/ Holysloot. 202 Alle anderen hielden maar
eenmaal zo’n interne propositie.
Niet iedere jonge of nieuw binnengekomen predikant kreeg de opdracht om te
proponeren ten overstaan van zijn collega’s. 203 Zo hield van de Marker predikanten
197 Acta van de classis Edam, 22.5.1595: vanuit de classis werden met name de jonge predikanten
vermaand om de vergaderingen bij te wonen en de onderlinge proposities waar te nemen. Zie ook
paragraaf 3.4.
198 Acta van de classis Edam, 1.8.1594.
199 Acta van de classis Edam, 13.5.1596, 25.8.1596.
200 Acta van de classis Edam, 8.8.1605, 12.9.1605.
201 Bijvoorbeeld: de predestinatie (acta van de classis Edam, 23.8.1592), de sacramenten in het algemeen
(18.5.1598), de doop (27.4.1599) en de kinderdoop (19.6.1599), het Heilig Avondmaal (11.7.1605), de
boetvaardigheid (21.8.1606), de goede werken (11.9.1606), over het 1 e en 2 e gebod van de wet
(27.7.1609). Na 1609 werden geen onderwerpen meer genoteerd, alleen nog eenmaal in 1621. Toen werd
door ds. Tyaeus een propositie gehouden over het 9 e gebod aan de hand van Efeze 4:25.
202 Zie paragraaf 5.5.
203 Van de 37 proponenten die tussen 1592 en 1626 werden beroepen in de classis Edam, hielden 23 wel
een interne propositie en 14 niet.
hoofdstuk 5/ pag. 270