De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

De classis Edam koos dus lange tijd voor duidelijkheid en striktheid, zowel ten aanzien
van de leer- als de levenstucht. Toch kennen we ook uit deze jaren voorbeelden waaruit
blijkt dat de classis rekening hield met de omstandigheden ter plaatse of van de
betreffende zondaar en daarom juist adviseerde om niet doortastend te werk te gaan. Zo
werden vanuit Beets/ Oudendijk in de jaren 1610 -1614 door ds. Outger Heddesz vragen
gesteld over een 'ongeregelt lidmaet' 46 , over een vrouwelijk lidmaat dat zich wat
'verlopen' had 47 en over iemand die graag tot de tafel wilde worden toegelaten, maar
anderen lasterde. 48 In al deze gevallen adviseerde de classis geduldig te vermanen,
zonder direct met verdergaande disciplinaire maatregelen te dreigen. Het is goed
mogelijk dat de classis bij deze voorzichtige adviezen rekening hield met de al even
genoemde gespannen verhouding tussen ds. Heddesz en zijn gemeenten. Een zelfde lijn
hanteerde de classis in de jaren 1605-1606 ten aanzien van de vermaningen aan het
adres van recalcitrante Purmerenders. Zij hadden weliswaar terecht geklaagd over de
voorhuwelijkse seksuele escapades van ds. Petri, maar waren zelf ook geen lieverdjes.
Hun herhaalde dronkenschappen vroegen om maatregelen, maar deze werden op last
van de classis uitgesteld om iedere schijn van partijdigheid en wraakzucht te vermijden.
49
Ook onwetende lidmaten die afdwaalden van de leer konden op enige clementie van
classicale zijde rekenen, evenals vrouwen die onder druk van hun partner de
gereformeerde kerk de rug toekeerden. 50 Voor de Edamse droomprofetesse Trijn
Gerritsdr golden echter geen verzachtende omstandigheden. Zij werd door de classis
niet voor 'mal' gehouden en diende daarom aan de kerkelijke discipline onderworpen te
worden. 51
De classis was blijkbaar bereid en in staat om de omstandigheden mee te laten wegen
bij de beoordeling van de voorgelegde tuchtzaken. Een aardig laatste voorbeeld daarvan
dateert uit 1603 en betreft een vrouwelijk lidmaat uit Holysloot. Haar kerkenraad bracht
haar zaak op de classis: ondanks herhaald vermaan en na al twee maal met openbare
name te zijn voorgesteld aan de gemeente, bleef zij tappen, daartoe gedreven door de
honger 'als scherp sweert'. Niet de vrouw werd door de classis vermaand, maar de
kerkenraad: eerst diende zij in haar levensonderhoud te worden geholpen. Mocht zij het
tappen daarna nog niet laten, dan was het tijd om verdere stappen te ondernemen. 52
In de loop van de jaren ‘30 nam het aantal vragen rond de tucht af en werd de toon
milder. Bovendien kwam het nu vaker voor, dat de classis het nemen van verdere
stappen aan de beoordeling van de kerkenraad overliet. De kerkenraden werden nu
blijkbaar hoger ingeschat dan voorheen. Zowel de kerkenraden als de classis maakten
dus een groeiproces door. Tot slot kan in dit verband opgemerkt worden dat de classis
bij de beoordeling van de verschillende tuchtzaken de steden niet anders tegemoet trad
dan de dorpen. Iedere voorgelegde kwestie werd besproken en van een advies voorzien,
of in enkele gevallen aan het beoordelingsvermogen van de indienende kerkenraad
overgelaten. Deze laatste optie werd niet specifiek op de stedelijke gevallen toegepast,
wel kwam dit aan het eind van de onderzochte periode wat vaker voor.
46 Acta van de classis Edam, 15.11.1610.
47 Acta van de classis Edam 30.4.1612.
48 Acta van de classis Edam 7.4.1614.
49 Acta van de classis Edam, 17.4.1605, 31.10.1606.
50 Acta van de classis Edam, zie bijvoorbeeld 6.12.1608, 15.5.1623, 16.10.1623, 6.7.1626, -.9.1629.
51 Acta van de classis Edam, 12.5.1608.
52 Acta van de classis Edam, 28.7.1603.
hoofdstuk 4/ pag. 193