De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Edam, waar beiden wel hun preparatoire examen aflegden. 77 Ook Abraham, de zoon van
Hendricus Huijsingius, predikant van de Beemster, werd ondanks plaatsing op de
proponentenlijst 78 niet beroepen binnen de classis Edam. Deze jongemannen waren
allemaal afgestudeerd in de laatste 10, 15 jaar van de hier onderzochte periode. Jaren
waarin het aantal beschikbare proponenten groot was en ook de ingeboren
predikantszonen, niet alleen binnen, maar ook buiten de eigen regio hun gaven moesten
laten horen om hun kansen op een beroep te vergroten.
Zolang de spoeling dun was, was het een pré zoon van een binnen de classis werkzame,
dan wel bekende predikant te zijn. Liever een bekende zoon dan een veel minder
bekende kandidaat van elders. Werd vanaf ca. 1625 de keuze ruimer, door de komst van
steeds meer goed opgeleide proponenten en eenvoudiger, door het instellen van een
classicale proponentenlijst, dan viel het ook voor predikantenzonen niet mee om een
gemeente te vinden. Vacante dorpsgemeenten konden nu zonder veel moeite
verschillende, door de classis voorgeselecteerde gegadigden uitnodigen om hun gaven
te laten horen om daaruit hun keuze te maken. Familiebanden hielpen nog wel om op de
lijst te komen, maar bij het uitbrengen van een beroep hanteerden de vacante gemeenten
voortaan blijkbaar andere criteria.
Een derde, voor ons zichtbare manier waarop zoekende gemeenten aan namen van
gegadigden kwamen, betreft de tips van oud-predikanten. Zo beval Herman Jansz vanuit
Amersfoort in 1599 een schoolmeester in de Franse taal uit Naarden aan als predikant
voor zijn vorige gemeente Broek in Waterland. De classis nam deze suggestie niet over,
‘dewijl men weet te becomen dienaren die lange hebben gedient’. 79 Een aanbeveling van
Bernardus Mercator in 1610 aan het adres van zijn vorige gemeente Zunderdorp en die
van Johannes Puppius in 1626 vanuit Enkhuizen in de richting van zijn vorige gemeente
Warder, leidden wel tot een beroep op genoemde proponenten Jan Ghijsbertsz en Petrus
Lucasz Hugius. 80 Een soortgelijke aanbeveling van Outger Heddesz in 1625 leverde
diens vroegere gemeente Beets/ Oudendijk weer niets op. 81 Het zijn maar enkele
suggesties die de classicale acta bereiken. Ten slotte gaf de classis zoals gezegd ook zelf
namen van kandidaten door aan gemeenten die daarom vroegen en in een enkel geval
dienden zich predikanten aan, gevlucht van elders. Hendrik Winckelius wist zo
predikant van Middelie/ Kwadijk te worden nadat hij in 1606 door oorlogsgevaar uit de
classis Zutphen was verdreven. Zijn medevluchter Gellius de Bouma kwam enkele
maanden later in de combinatie Buiksloot/ Landsmeer terecht. Beiden keerden een paar
jaar later terug naar de classis Zutphen toen de situatie daar weer veilig was. 82 Ook ds.
Bartholomeus Rentergem vond onderdak binnen de classis Edam, nadat hij in 1628 was
verdreven uit de Palts. Hij was van 1629 tot 1633 verbonden aan Zunderdorp en vertrok
toen tot spijt van de Zunderdorpers, naar de Hoogduitse gemeente in Den Haag. 83
77
Acta van de classis Edam, 3.4.1634, 4.6.1640, 26.6.1640, 28.2.1650.
78
Acta van de classis Edam, 5.9.1639.
79
Acta van de classis Edam, 9.8.1599. Henricus Johannis was predikant van Broek in Waterland/
Zuiderwoude van 1585 tot waarschijnlijk 1592. Het feit dat Hendrik Jansz zich vanuit Amersfoort met de
vacature in Broek in Waterland bemoeide, maakt het waarschijnlijk dat de twee bij Van Lieburg
onderscheiden predikanten met de naam Henricus Johannis, een en dezelfde persoon waren. Repertorium,
dl 1.
80
Acta van de classis Edam, 30.8.1610, 27.9.1610, 6.10.1626, 15.10.1610 en 9.3.1626, 17.3.1626,
20.4.1626, 4.5.1626, 5/6.5.1626.
81
Acta van de classis Edam, 3.3.1625.
82
Acta van de classis Edam, 12.10.1606 (komst ds. de Bouma) en 5.4.1610 (vertrek idem); 21.8.1608
(komst ds. Winckelius) en 14.4.1608 (vertrek idem).
83
Acta van de classis Edam, 29.10.1629, 12.11.1629, 16.12.1632, 3.1.1633.
hoofdstuk 5/ pag. 251