De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

jaar, lang niet altijd deel uit van het college van gedeputeerden. Dit gold overigens wel
voor de scriba. Tot 1631 werd bijna steeds een van de Edamse predikanten benoemd tot
secretaris en hij bleef dat ook in de vergaderingen van de gedeputeerden. Vanaf 1631
werd dit automatisme doorbroken en tevens bepaald dat de scriba lid was van het
college van gedeputeerden. 212
De classis Dordrecht wordt door Roelevink beschreven als voorbeeld van een strak
georganiseerde classis. Vanaf 1584 werden hier met vaste regelmaat gedeputeerden
gekozen, die doorgaans om de twee weken bijeenkwamen. In 1612 werd besloten dat dit
college in de winter iedere maand en in de zomer elke 14 dagen zou vergaderen, twee
jaar later terug gebracht tot één vergadering per maand. De gewone
classisvergaderingen vonden tot 1614 vier maal per jaar plaats, daarna vastgesteld op
drie per jaar. Het aantal extraordinaire vergaderingen kwam hier zelden boven de twee
per jaar uit. 213
De ontwikkelingen in de classis Rotterdam en Schieland laten zich wel vergelijken met
die in Edam. Aanvankelijk verliepen de vergaderingen hier nog wat ongestructureerd,
maar gaandeweg ging men werken met een vaste agenda en vaste gebruiken rond de
plaats van vergaderen en de keuze van de voorzitter en scriba. De gedeputeerden
werden hier vanaf 1587 gekozen, maar kregen pas in 1602 opdracht tot het vastleggen
van hun handelingen. Zij vergaderden eens per drie weken. Als frequentie voor de
gewone vergaderingen werd vanaf 1588 vier maal per jaar aangehouden, in 1609
herzien in vijf bijeenkomsten per jaar. Hoeveel extraordinaire vergaderingen daarnaast
bijeengeroepen werden door de classisgedeputeerden, vermeldt J. Bouterse niet in zijn
overzicht. 214
In de classis Delft en Delfland kende men geen vast gezelschap van gedeputeerden. Hier
gaf men er de voorkeur aan alles zoveel mogelijk aan de vergadertafel te bespreken, ook
als dit betekende dat er veelvuldig extraordinaire vergaderingen bijeengeroepen
moesten worden. Door de kleine omvang van deze classis en het betrekkelijk geringe
aantal kerken, was het ook relatief gemakkelijk om vaak in het centraal gelegen Delft
bijeen te komen, zo stellen Abels en Wouters. 215 In het verlengde hiervan concluderen
zij dat het classicaal gezag steeds van tijdelijke aard was. In hun woorden: “Bij de
classis berustte de cumulatieve macht van de individuele kerken, zolang zij aan de
vergadertafel zaten. Ging de vergadering weer uiteen, dan kon de classis haar gezag niet
meer effectief uitoefenen.” 216
Qua organisatiestructuur kunnen we de classis Edam, net als die van Rotterdam en
Schieland, ergens tussen die van Delft en Delfland en die van Dordrecht plaatsen.
Minder strak georganiseerd dan in Dordrecht, maar wel werkend met een college van
gedeputeerden dat in de loop der jaren in gewicht toenam. Het classicaal gezag bleef zo
ook tussen de gewone vergaderingen door in tact, zij het op een wat lager niveau, zodat
de kerkenraden toch met enige regelmaat geraadpleegd werden via extraordinaire
vergaderingen.
212
Acta van de classis Edam, 6.10.1631.
213
Roelevink, Classicale Acta 1573-1620, II, pp. XXIII, XXVI-XXVII.
214
Bouterse, Classicale Acta 1573-1620. III, p. XVI-XXI; zie ook: Ten Boom, ‘De eerste decennia van de
classis Rotterdam/Schieland, pp. 26-29.
215
Abels, Wouters, Classicale Acta 1573-1620, VII, p. XXXI; zie ook Abels, Wouters, Nieuw en
Ongezien, dl 1, pp. 70-71.
216
Abels, Wouters, Nieuw en Ongezien, dl 1, p. 138.
hoofdstuk 3/ pag. 166