De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Schellingwoude kregen derhalve nul op het rekest toen zij verzochten ontslagen te
wezen van de plicht op de classis te verschijnen, met een verwijzing naar de lange
reistijd, als wonende onder de 'klockslach' van Amsterdam. 230
Hoge ouderdom gold overigens ook als excuus voor predikanten die geen bijzonder
grote afstanden hoefden te overbruggen om de vergaderingen bij te kunnen wonen,
zoals Laurens Jansz van Monnickendam 231 , zijn opvolger Samuel Bartholdi, vanaf
1631 232 en ds. Christiaen Dircx Harlaeus van Etersheim/ Schardam vanaf 1641 233 Als
Bartholdi inderdaad 66 jaar oud geworden is, dan was hij 55 jaar op het moment dat hij
dispensatie kreeg voor het bezoeken van de classicale vergaderingen. Een mogelijkheid
waar hij overigens weinig gebruik van maakte. De 19 predikanten uit de regio waarvan
zowel het geboortejaar als het sterftejaar bekend zijn, bereikten de gemiddelde leeftijd
van 58 jaar. 234 Een man van 55 mag dus tot de ouderen gerekend worden, van wie geen
grote inspanningen meer verwacht werd.
Hoewel de namen van de absenten niet consequent werden genoteerd, is het toch
mogelijk om tot op zekere hoogte te achterhalen welke predikanten wel en welke niet
frequent ter vergadering verschenen. Hiertoe is dankbaar gebruik gemaakt van het al
genoemde feit dat de functie van voorzitter vanaf 1598 bij toerbeurt werd vervuld en
van de afspraak dat bij absentie de eerst volgende de beurt waarnam. Dit principe gold
zowel voor de gewone als voor de extraordinaire classisvergaderingen, maar uiteraard
niet voor de bijeenkomsten van de gedeputeerden. Bovendien werd vanaf 1601 de
functie van assessor ingevoerd en is in de acta te zien hoe vanaf 1608 de voorzitter van
de ene vergadering tot assessor van de daaropvolgende werd gekozen. Een uitgangspunt
dat in 1614 ook als zodanig werd vastgelegd.
Gezien het aantal vergaderingen moet iedere predikant ongeveer eens per anderhalf jaar,
oplopend tot eens in de tweeënhalf jaar aan het eind van de onderzochte periode, aan de
beurt zijn geweest om het voorzitterschap te vervullen, met aansluitend het
assessorschap in de volgende vergadering. Van alle predikanten is per jaar genoteerd of
ze de betreffende functies hebben vervuld, aangevuld met gegevens over taken
opgedragen tijdens een bepaalde vergadering, over een eventueel scribaat, over een
verkiezing tot wintergedeputeerde, tot oecumenus (penningmeester), tot visitator, tot
examinator of tot afgevaardigde naar de particuliere synode en met de incidentele
notities omtrent absenties. Aldus ontstaat een vrij duidelijk beeld aangaande de mate
waarin de diverse predikanten zich lieten zien op de classisvergaderingen. Zeker als we
ervan uitgaan dat het gedurende twee jaar niet vervullen van een voorzitterschap en het
niet vervullen van het assessorschap, aansluitend aan het voorzitterschap, duiden op
absenties.
Wat levert dit alles nu op, om te beginnen voor de periode tot aan de invoering van het
roulerende voorzitterschap? Van de 12 en later 14 predikanten, die in de jaren 1592 tot
1598 in functie waren binnen de classis Edam, vervulden de bejaarde predikanten
Gerardus Larenius 235 van Purmerend en Laurens Jansz 236 van Monnickendam, met
230 Acta van de classis Edam, 6.10.1625.
231 Acta van de classis Edam, 22.5.1595.
232 Acta van de classis Edam, 28.4.1631.
233 Acta van de classis Edam, 20.2.1641.
234 Van Lieburg, Repertorium, dl 1.
235 Over ds. Larenius wordt in 1596 genoteerd dat hij al 40 jaar predikant is, waarvan 15 jaar te
Purmerend, maar dat hij niet gold als een ‘gansch afghesleten dienaer’. Hij vervulde in 1596 nog af en toe
zijn dienst, als hij pijnvrij was en ook had hij ‘geen gebreck aen zijn memorie’. Acta van de classis Edam,
hoofdstuk 3/ pag. 168