De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

predikanten overheerst kon worden. 31 Ook in 1604 klonken dergelijke woorden vanuit
Edam. 32
De classis Edam classis was in deze jaren dus niet gecharmeerd van vergroting van de
invloed van de synode en in het verlengde daarvan van die van de
synodegedeputeerden. Desondanks werd het ingeperkte voorstel van de commissarissen
in 1604 door de synodevergadering aanvaard, zonder dat in de Edamse acta bezwaren
hiertegen te vinden zijn. Wel valt op dat zowel in 1622 als in 1628 voorstellen om de
synodale controle op de activiteiten van de synodegedeputeerden te vergroten, door de
classis Edam steeds gretig werden ondersteund, waar ze door de meerderheid werden
afgewezen. 33 Edam trok ook hier dus aan het kortste eind in haar streven naar een
grotere controle op de handel en wandel van de gedeputeerden. 34 Toch zal dit hangijzer
voor Edam in deze jaren niet meer zo heet geweest zijn als rond 1600 het geval was. Nu
had men immers zelf regelmatig een afgevaardigde onder de synodegedeputeerden.
Desondanks bleef men dus beducht voor te veel macht voor deze functionarissen.
Latere voorstellen, gedaan in 1629, 1634 en 1638 door de commissarissen politiek om
de autoriteit van de gedeputeerden verder te vergroten, zodat zij problemen in een
classis of kerkenraad definitief konden beslechten, werden onder verwijzing naar de
resolutie uit 1604 afgewezen. De synodegedeputeerden mochten alleen op verzoek van
de betreffende classis assisteren bij het oplossen van problemen die niet konden
wachten op de volgende synodevergadering en bij problemen die zonder de voltallige
synode opgelost konden worden. 35
De Edamse personele inbreng was al met al zeer beperkt in de jaren voor de opmars van
Bartholdi, dus tot 1619. Als kleinste classis werd men ook letterlijk klein gehouden.
Andere classes domineerden en Edam kon niet veel meer doen dan proberen de taken
van de synodegedeputeerden zo beperkt mogelijk te houden en om ongevraagde en
ongewenste inmenging in lokale en classicale kwesties af te kappen. We hebben al
gezien dat dit in de jaren rond 1600 beslist niet lukte, wat de Edamse afkeer van de
synodale macht vergroot moet hebben.
31
Acta van de classis Edam, 1.6.1603. De classis Edam was juist in deze vergadering overvallen door een
afvaardiging vanuit de classis Amsterdam, onder leiding van ds. Petrus Plancius. Zij meldden zich
namens de Noord-Hollandse synode in verband met het onvermogen van de classis Edam om de
problemen in Broek in Waterland te beslechten. Edam wees deze inmenging direct af met de mededeling
dat men zich niets van een dergelijk synodebesluit kon herinneren en niet om assistentie gevraagd had.
32
Acta van de classis Edam, 10.5.1604: indien problemen voor een classis te groot zijn, dan moeten deze
eerst aan de andere classes voorgelegd worden. Als dat niet gebeurt, dan hebben de classisdelegaties op
de synode niet de bevoegdheid om daarover besluiten te nemen. Afgevaardigden vanuit de classis Edam
mogen over dergelijke zaken geen resoluties aanvaarden. Een en ander onder verwijzing naar de acta van
de nationale synode van Dordrecht, 1578 en van Middelburg, 1581.
33
Acta van de Noord-Hollandse synode, 2.8.1622, 15.8.1628; acta van de classis Edam, 25.7.1622,
7.8.1628.
34
Van die handel en wandel hebben de synodegedeputeerden geen verslagen nagelaten. Uit de classicale
acta weten dat zij met enige regelmaat via brieven informatie gaven of vroegen (bijv. acta van de classis
Edam, 3.4.1604: brief van gedeputeerde Helmichius met de vraag of de aankomende synodevergadering
in Alkmaar gehouden zou kunnen worden, in plaats van te Edam, met het oog op de Alkmaarse
problemen). Ook werd wel mondeling overleg gevoerd of verslag uitbracht. Dat laatste gebeurde
bijvoorbeeld in 1635 door de gedeputeerden die een classicale vergadering bezochten om een examen bij
te wonen en direct de aanwezigen bijpraatten over de financiële positie van predikantsweduwen en
vroegen om voorbeelden van katholieke ‘insolentien’ (acta 29.10.1635). In classicale acta is ook te lezen
hoe de gedeputeerden handelden bij de grote geschillen binnen de classis Edam, zoals beschreven in
paragraaf 4.5.
35
Acta van de Noord-Hollandse synode, 20.8.1629, 14.8.1634, 16.8.1638.
hoofdstuk 6/ pag. 300