De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

de combinatiegemeente, vaak gekoppeld aan gezondheidsklachten over een
‘moeijelicken gangh’ of benautheijt des borstes’. 122 Een derde welgehoorde reden was
het niet kunnen aarden van vrouw en eventueel kinderen in Waterland, waardoor men
terug wil naar de streek van herkomst, om zo weer dichter bij de familie te wonen. 123
In de meeste gevallen nam de classis de argumenten van de predikant over om een
beroep te accepteren, tenzij de predikant zelf niet al te stellig was in zijn keuze voor die
nieuwe gemeente, of als men grote onrust ter plaatse vreesde door een al te snelle
opvolging van predikanten. Zo mocht Marcus Boerhaven niet naar Medemblik in 1621,
omdat zijn gemeente Oosthuizen/ Warder al in 1616, in 1619 en in 1620 een predikant
had zien vertrekken en de classis deze combinatie bij die laatste wisseling rust had
beloofd. Een tweede beroep op Boerhaven vanuit Medemblik in 1625 werd wel
gehonoreerd door de classis, hoewel Oosthuizen/ Warder zich ook toen verzetten. 124 De
aanwezigheid van andere godsdienstige stromingen ter plaatse, werd vanuit enkele
gemeenten 125 wel aangevoerd als argument om een naderend vertrek van hun predikant
af te wenden, maar de classis nam deze redenering nooit over.
Hoelang bleef men gemiddeld in één gemeente en hoeveel gemeenten diende een
doorsnee predikant?
Aantal gemeenten per predikant (voor zover bekend)
Gemeente Aantal
predikanten
hoofdstuk 3/ pag. 151
1
gemeente
gediend
2 3 4 5 of
meer
Edam 20 1 8 4 2 3 2
Monnickendam 8 0 4 0 2 0 2
Purmerend 15 0 5 4 2 4 -
Beets/Oudendijk 7 1 4 0 1 0 1
Etersheim/ Schardam 8 2 2 2 0 1 1
Purmerland/ 6 2 2 2 0 0 -
Ilpendam
Broek in Waterland/
Zuiderwoude (1585-
1600)
Broek in Waterland
(vanaf 1600)
Zuiderwoude (vanaf
1600)
3 0 0 3 0 0 -
8 0 4 3 0 1 -
2 1 0 1 0 0 -
Middelie/ Kwadijk 14 2 4 3 2 2 1
Beemster 2 1 0 1 0 0 -
Geen
gegevens
behoeve van de op te richten dienst des Woords in Heemstede, waar een grote honger naar Gods Woord
te vinden zou zijn (acta van de classis Edam, 31.7.1623). Ook de beroepen vanuit de nieuwe classis Den
Bosch ten behoeve van Geldrop en van Riel, op resp. I. Entens van Middelie/ Kwadijk en op J. Boucardus
van Warder werden gehonoreerd (acta van de classis Edam, 23.11.1648).
122 Acta van de classis Edam, 21.3.1611 (V. van Trier van Etersheim/ Schardam) en 16.9.1619 (O.
Heddesz van Beets/ Oudendijk). Andere voorbeelden zijn G. Pietersz van Purmerland/ Ilpendam
(27.6.1605), L.J. de Raedt en H. Winckelius van Middelie/ Kwadijk (3.3.1603 en 14.4.1608), en P.B.
Mercator en J. Gijsbertsz van Zunderdorp/ Schellingwoude (6.7.1603 en 16.9.1619).
123 Bijv. G. Bouma van Buiksloot/ Landsmeer, (acta van de classis Edam, 5.4.1610), H. Vossel en M.
Stantius van Broek in Waterland (25.11.1619 en 20.4.1637).
124 Acta van de classis Edam, 20.9.1621, 1.9.1625.
125 Bijvoorbeeld door Durgerdam en Schellingwoude in 1627 (willen graag een eigen predikant om de
vele doopsgezinden en katholieken te kunnen weerstaan; acta van de classis Edam, 1.11.1627) en door
Purmerend in 1636 (de aanwezigheid van vele katholieken ter plaatse als argument tegen het vertrek gaan
van ds. Meusevoet; acta van de classis Edam, 8.7.1636).