De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

De resterende vier vragen betreffen uiteenlopende thema's. Zo werd vanuit Edam
gepleit voor toestemming om lijkpredikaties te mogen houden en vroeg de kerkenraad
van de Beemster zich in 1624 af of er geen speciale dankdag georganiseerd diende te
worden, voor het nieuw gewonnen land. In Broek en Waterland ontstond in 1610 enige,
door de classis gesuste commotie over een in druk uitgegeven preek gehouden door ds.
Joris Strijdt 124 en vanuit Middelie/ Kwadijk liet de kerkenraad in 1624 weten geen
catechismuspreken te laten houden, omdat men dit minder stichtelijk oordeelde dan een
preek over een tekstgedeelte. Deze kerkenraad werd daarover door de classis
terechtgewezen. Een antwoord op het Edamse verzoek werd op de lange baan
geschoven, de dankdag in de Beemster 'om redenen' voor dat moment afgewezen. 125
Het aantal vragen rond de leer is dus beperkt, want niet wil zeggen dat dit onderwerp de
gemoederen niet bezig hield. Vragen op dit terrein hingen echter veelal samen met de al
besproken tuchtzaken of met klachten over de predikant. In het volgende hoofdstuk zal
daarom heel wat meer over leerstellige problemen gezegd kunnen worden, dan hier het
geval was.
4.4. De classis als toezichthouder op de lokale kerkelijke organisatie
Volgens de kerkorde zou op iedere classisvergadering geïnformeerd moeten worden
naar de gang van zaken in de gemeenten. De classicale acta maken echter niet duidelijk
of dit ook stelselmatig gebeurde. Wel is dus vanuit de gestelde vragen en de classicale
antwoorden op te maken hoe classis en kerkenraden omgingen met de tuchtoefening,
met de bediening van de Heilige Doop en met de kerkelijke huwelijksbevestiging.
In deze en de volgende paragrafen zal besproken worden hoe de classis in andere
opzichten haar toezichthoudende taken vervulde. In hoeverre zette de classis zich in
voor de lokale kerkelijke organisatie, voor de reformatie van de armenzorg en het
onderwijs, voor de verbreiding van de ware leer en voor de eenheid binnen de
gemeenten? Hoe reageerden de kerkenraden op hun beurt op classicale inmenging in
lokale problemen?
Inzet voor de lokale organisatie
Zoals aangetoond stelde de classis zich vrij afwachtend op bij de creatie van nieuwe
predikantsplaatsen. Pas wanneer vanuit de betreffende gemeente of combinatie van
gemeenten een verzoek daartoe de classis bereikte, kwam deze vergadering in actie. Dit
ondanks het feit dat iedere nieuwe predikantsplaats aantoonbaar leidde tot een sterke
groei van de kerkelijke meelevendheid ter plaatse. Evenmin overtuigend is de inzet van
de classis, bij het vermanen van predikanten die hun kerkenraad niet of nauwelijks
bijeenriepen. Alleen als hierover klachten werden geuit, werd van classiswege de
124 Ik heb de tekst van deze preek helaas niet kunnen achterhalen. Gezien het jaar van publiceren (1610,
een jaar na de dood van Arminius) en het feit dat deze preek in Broek in Waterland (de standplaats van
Petrus Aemilius tot 1608, zie paragraaf 4.5) uitgegeven werd, zal de preek vermoedelijk gehandeld
hebben over predestinatie en vrije wil. Acta van de classis Edam, 26.4.1610, 4.5.1610.
125 Acta van de classis Edam, 17.4.1605, 9.5.1605, 26.4.1610, 5.2.1624, 6.10.1625.
hoofdstuk 4/ pag. 208