De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

geschikt, waarna pas weer in 1650 problemen rezen tussen de magistraat van Edam en
een van de andere dorpen waar zij de ambachtsheer van was, te weten Kwadijk. De
Edamse magistraat hield in dat jaar de benoeming van de predikant van Kwadijk tegen,
omdat zij gepasseerd was in de procedure. De affaire leidde na classisbemiddeling, tot
een principeakkoord tussen de magistraat van Edam en de kerkenraden van Kwadijk,
Middelie en Warder, waarin definitief werd vastgelegd dat alle beroepingen in die
plaatsen, behoorden te geschieden in overleg met en onder goedkeuring van de
burgemeesters van Edam. 46
We zien aldus hoe verschillende overheden invloed uitoefenden op het kerkelijk leven
binnen de classis Edam. De heer van Oosthuizen en Etersheim eiste zijn rechten op ten
aanzien van de predikantsbenoemingen in die plaatsen. De magistraat van Edam deed
datzelfde ten aanzien van Middelie, Kwadijk en Warder en de Staten van Holland en
West-Friesland hadden het laatste woord inzake de combinatie of scheiding van
gemeenten, zeker wanneer de financiën een probleem konden opleveren. 47
De heer van Oosthuizen deed in 1628 wederom van zich spreken. In dat jaar wendde
Hobrede, tot dan toe gecombineerd met Middelie en Kwadijk, zich met een missive van
de Heer van Oosthuizen tot de classis. Hobrede viel onder de jurisdictie van Oosthuizen
en wilde daarom voortaan vanuit Oosthuizen bediend worden, met permissie van haar
heer die de zaak al aan de Gecommitteerde Raden had voorgelegd. De kerkenraden van
Oosthuizen en Middelie/ Kwadijk wisten nog van niets. Hobrede onderbouwde haar
verzoek door te wijzen op problemen met Middelie/ Kwadijk: men voelde zich binnen
deze combinatie te kort gedaan omdat er maar weinig diensten in Hobrede zelf
gehouden werden. De classis probeerde de zaak te sussen, maar in Hobrede wist men
het inmiddels zeker. De deuren bleven gesloten voor de gezamenlijke predikant Isaac
Entens en via een brief van de heer van Oosthuizen werd gepleit voor bediening vanuit
de classis, opdat de dienst ter plaatse niet stil zou staan.
Uiteindelijk zou de woordenstrijd tot 1632 duren, waarbij Hobrede gestijfd werd in haar
verzet tegen de bestaande combinatie door haar heer die ondertussen op eigen gezag de
predikant van Oosthuizen tevens benoemde tot voorganger van Hobrede. De classis kon
weinig anders doen dan alle partijen oproepen tot matigheid en verzoening, ten einde
het schandaal en de opspraak niet nog groter te laten worden en te wachten op de
eindbeslissing van de Staten van Holland. De verlossende toestemming werd in 1632
verleend, onder voorwaarde dat Hobrede het verschuldigde bedrag aan achterstallig
traktement voor ds. Entens zou betalen. De heer van Oosthuizen, Etersheim en Hobrede
had daarmee opnieuw zijn stempel gedrukt op kerkelijke aangelegenheden. 48 Overigens
was de classis niet tegen de separatie op zich, onder verwijzing naar een synoderesolutie
waarin gepleit werd voor afschaffing van combinaties. 49
46 Vroedschapsnotulen Edam, 14.10.1650, 19.10.1650.
47 Zie hierover voor Holland in het algemeen, bijvoorbeeld Hofman, Eenich achterdencken, pp. 120-140.
Voor voorbeelden van die wisselwerking tussen lokale en provinciale overheden en de classis bij de
creatie van nieuwe predikantsplaatsen en de benoeming van predikanten, zie ook Abels, Wouters, Nieuw
en ongezien, dl 1, pp. 109-120.
48 Acta van de classis Edam, 2.10.1628, 11.12.1628,12.2.1629, 23.4.1629, 19.5.1629, 116.1629, 2.7.1629,
16.8.1629,?.9.1629, 1.10.1629, 29.10.1629, 8.4.1630, 19.4.1630, 27.5.1630, 1.7.1630, 5.8.1630, 23.9.1630,
13.1.1631, 26.5.1631, 14.7.1631, 11.8.1631, 6.10.1631, 19.4.1632, 10.5.1632.
49 Acta van de classis Edam, 19.5.1629.
hoofdstuk 3/ pag. 135