De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

eind bijwoonde én dat de onderlinge proposities 149 vanaf 1626 van de agenda
verdwenen.
5.3. Proponenten en hun rechten
De al eerder genoemde Willem Zeegersz preekte al voor hij het preparatoire examen
had afgelegd en dit kwam hem op boze reacties vanuit de classis te staan. Pas na dit
examen mocht hij, in het bijzijn van een classispredikant, zijn gaven laten horen binnen
de eigen regio. Wilde hij elders preken, dan mocht dat alleen met toestemming van de
betreffende classis of onder verantwoording van een predikant, als die hem dat op
persoonlijke titel verzocht. 150 Zo werd hem in 1602 uitgelegd. Enkele jaren later kreeg
ook proponent Gael toestemming om te mogen oefenen in de regio, in het bijzijn van de
predikant ter plaatse, na eerst al diverse malen in de classisvergadering zijn gaven te
hebben laten horen. 151 Oefenen vanaf de preekstoel in aanwezigheid van een ervaren
predikant werd aldus af en toe toegestaan, zodra iemand zijn preparatoire examen had
afgelegd 152 , maar dat kwam tot 1620 niet vaak voor in de classis Edam.
Pas veel later, vanaf 1631, werden de rechten van proponenten in praktijk uitgebreid. Zo
vroeg en kreeg Landsmeer in dat jaar toestemming om de aankomende predikant Silvius
du Bois alvast te laten voorgaan, op dagen dat er geen predikant beschikbaar was om de
vacaturediensten ter plaatse te vervullen. 153 Nog eens vier jaar later is dit al zo’n
vertrouwd gegeven dat in de combinatie Buiksloot/ Nieuwendam op haar verzoek alle
diensten werden waargenomen door gerecommandeerde proponenten, zolang hier nog
niet in de vacature was voorzien. 154 Een zelfde verzoek klonk in 1637 vanuit
Schellingwoude en in 1640 vanuit Marken en ook hier werden door de classis
aanbevolen proponenten ingezet om de vacaturediensten te vervullen. 155 Wel maande de
classis in 1635 alle predikanten om geen proponenten ter plaatse te laten preken, die niet
door de classis gekend en aanbevolen waren. 156 Deze vermaning wijst erop dat dit in
praktijk dus wel voor kwam.
Dit alles ging verder dan de regels waar de classis Edam in 1625 om verzocht bij de
Noord-Hollandse synode met betrekking tot de bevoegdheden van geëxamineerde
proponenten. De classis vroeg hierom, omdat deze proponenten elders in Holland te
veel deden, naar Edamse overtuiging. Zo trokken ze langs steden en dorpen, preekten,
gingen voor in gebed en lazen huwelijks- en doopformulieren voor, zonder overigens de
doop daadwerkelijk te bedienen. 157 De Noord-Hollandse synode bevestigde daarop dat
149
Zie verder paragraaf 5.4 hierover.
150
Acta van de classis Edam, 23.5.1600, 17.8.1601, 15.7.1602. Een en ander stemt overeen met de
kerkordelijke bepalingen, zoals in Emden vastgelegd (acta van de synode van Emden, 1571, art. 52).
151
Acta van de classis Edam, 9.5.1605.
152
in 1606 werd dit bevestigd door de Noord-Hollandse synode, n.a.v. een gravamen vanuit de classis
Haarlem: proponenten mogen alleen preken na het preparatoire examen te hebben afgelegd. De classis
Edam stemde hier van harte mee in. Acta van de classis Edam, 22.5.1606; acta Noord-Hollandse synode,
30.6.1606. Als proponent werd Gael werd niet door de classis zelf preparatoir geëxamineerd.
153
Acta van de classis Edam, 26.5.1631.
154
Acta van de classis Edam, 7.8.1634.
155
Acta van de classis Edam, 27.7.1637 (in verband met ziekte van ds. Lingius); 4.6.1640.
156
Acta van de classis Edam, 1.10.1635.
157
Acta van de classis Edam, 19.7.1625.
hoofdstuk 5/ pag. 263