De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Ten opzichte van de bepalingen van het convent van Wezel, heeft de classis er in
Emden een taak bij gekregen. In elke vergadering zal de voorzitter 'een ofte meer
quaestiën van de hooftstukken, daar in dat tusschen ons en de Papisten verschil is
voordraagen, om alzoo ondertusschen malkanderen te scherpen en tot studeeren op te
wekken'. 42
Dat men zich duidelijk wilde onderscheiden van alle niet-gereformeerde stromingen
blijkt ook uit de artikelen 2 tot en met 5, waarin alle nadruk gelegd wordt op de eenheid
van de leer en op de verbondenheid met de Franse zusterkerken. Om een en ander tot
uitdrukking te brengen dienen alle predikanten zowel de Nederlandse als de Franse
Geloofsbelijdenis te ondertekenen. Vervolgens werd vastgesteld dat in de
Nederlandstalige gemeenten de Heidelbergse Catechismus gebruikt behoord te worden
en in de Franstalige de Geneefse, waarbij wel ruimte werd gelaten om eventueel andere
varianten te gebruiken 'den Woorde Gods gelijckformigh zijnde'.
Om deze eenheid van leer en belijden te bewaken, volgden nauwkeurige aanwijzingen
voor kerkenraad en classis omtrent het beroepen en examineren van predikanten 43 en
aangaande het nemen van maatregelen tegen indringers en scheurmakers. 44
Vanuit de synode van Emden werd alles in het werk gesteld om tegen alle verdrukking
in, de zuivere religie en de gereformeerde kerkelijke organisatie weer op te richten en
uit te bouwen in het vaderland. De classes ‘onder ‘t Cruys’ kregen daarom de opdracht
om in al die plaatsen waar nog geen prediking plaats vond of waar nog helemaal geen
gereformeerde kern te vinden was, de invoering van de ware leer en de gereformeerde
kerkelijke organisatie te bevorderen. Het was aan de classes om steeds nauwgezet de
stand van zaken te onderzoeken in alle steden en dorpen binnen de eigen regio ‘ofte
daeromtrent gheleghen’. Ook ten aanzien van armlastige gemeenten, niet in staat een
eigen predikant te onderhouden, kreeg de classis een taak: aan haar de opdracht
oplossingen te zoeken, bijvoorbeeld door gemeenten samen te voegen. 45
Deze en andere bepalingen getuigen van een grote geloofsijver en van de hoop op een
spoedige politieke en religieuze bevrijding van het vaderland.
Wezel en Emden vergeleken
De Emdense artikelen sloten nauw aan bij die van Wezel, al zijn er ook diverse
verschillen tussen beide documenten aan te wijzen. Het is vooral opvallend dat men in
Wezel meer oog had voor de verschillende talenten binnen de gemeente. Zo wordt in
die acta aandacht besteed aan het ambt van doctor, aan de profeten, de diaconessen, de
kerkmeesters, de taak van schoolmeesters of cantors in de kerkdiensten en de zorg van
predikanten, schoolmeesters en ouders samen voor de geloofsopvoeding van de
kinderen. Zaken waar in de Emdense acta niet over gesproken wordt, maar die deels wel
in latere kerkorden terugkeren. Een ander verschil is dat de Wezeler orde toe stond dat
een kerkenraad zo nodig zonder predikant bijeenkwam, wanneer deze afwezig was. 46
Hiervan is in de Emdense acta geen sprake meer.
42 Acta van de Synode van Emden, Cap. II art. 5.
43 Acta van de Synode van Emden, art. 13 16, 18.
44 Acta van de Synode van Emden, art. 17, 43.
45 Acta van de Synode van Emden, art. 35-42. Deze bepalingen werden vooral door de
tijdsomstandigheden ingegeven en zijn in latere kerkorde grotendeels verdwenen.
46 Artikelen van het convent van Wezel, Cap. IV: 10-11.
hoofdstuk 2/ pag. 78