De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

wilde in 1635 graag belijdenis doen, maar kon niet met zekerheid achterhalen of hij ooit
gedoopt was. Na onderricht werd hij gedoopt en tot de Avondmaalstafel toegelaten. 96
Ook het derde thema waar gemeenten mee geworsteld hebben hangt samen met de
volwassendoop. Volwassendoop betekende immers inlijving als lidmaat in de gemeente
en vroeg daarom om een nauwkeurige afweging of de betreffende jongere geestelijk als
volwassene beschouwd kon worden. Mocht men een ongehuwde 18-jarige vrouw uit
Marken van wie verteld werd dat ze zeer doof en 'bijna stom' was en daardoor 'noch
Vader ons, noch Gelooff' kende en weinig ter kerke kwam, nu wel of niet door haar
zuster ten doop laten brengen? In eerste instantie wees de classis het verzoek af en
adviseerde om haar te onderrichten in het geloof, zodat ze in de toekomst wellicht op
haar eigen verzoek en geloofsbelijdenis gedoopt zou kunnen worden. Drie jaar later
werd het verzoek herhaald. De vrouw kwam nu trouw naar de kerk, maar was niet in
staat om het Onze Vader en de artikelen des geloofs uit haar hoofd te leren. De classis
durfde de doop daarom nog niet toe te staan. 97
Soortgelijke verzoeken bereikten de classis ook uit Monnickendam. In 1607 werd de
doop van een ‘simpele ende innocente’16-jarige zoon van doopsgezinde ouders
afgeraden. In 1646 mocht een 18-jarige jongen onbekwaam 'om een ambacht te leeren,
kan geen 20 tellen' en die derhalve 'geensins met fundament belijdenisse des geloofs'
zou kunnen doen, wel gedoopt worden als was hij een kind. Het verschil zit 'm in de rol
van de ouders. In het eerste geval waren het buren en vrienden die de jongen en zijn
zuster ten doop wilden houden, in het tweede geval waren de ouders lidmaat van de
gereformeerde kerk. 98
Doop van verstandelijk gehandicapte jongvolwassenen werd dus alleen toegestaan als
men er zeker van kon zijn dat er anderen waren, die ook op de wat langere termijn zorg
zouden dragen voor een zo goed mogelijke godsdienstige opvoeding van de jongere in
kwestie. Jongeren van wie wel aangenomen kon worden dat ze over hun volle
verstandelijke vermogens beschikten, mochten alleen gedoopt worden na voldoende
onderricht. Zo bleek een vrouw uit de Beemster in 1625 een ongedoopte 15-jarige
dochter te hebben die maar weinig van het geloof afwist. De moeder was zelf kort
tevoren lidmaat geworden. Zij werd ernstig vermaand over het niet onderwijzen van
haar dochter, waardoor deze nog niet gedoopt kon worden. De moeder beloofde
beterschap, zodat ook deze 15-jarige uiteindelijk via de doop op haar eigen belijdenis bij
de gemeente ingelijfd zal zijn. 99
Vanuit de gemeenten werden na 1600 geen vragen meer gesteld over de kinderdoop of
over de wijze waarop jonge kinderen ten doop gepresenteerd behoorden te worden.
Dergelijke kwesties komen we wel tegen in de gravamina, voorgelegd vanuit de
verschillende classes aan de Noord-Hollandse synode. Zo stelde de classis Edam zelf in
1621 diverse misstanden rond het ten doop presenteren van jonge kinderen aan de kaak.
Ouders zouden daarbij niet verschijnen, kinderen zouden met kinderen tot de doop
komen etc. 100 Praktijken die ook binnen de eigen regio werden gesignaleerd? Het lijkt
niet uitgesloten dat dit soort misstanden deels door de kerk zelf in de hand werden
96 Kerkenraadsnotulen Purmerend, 30.9.1635, 31.10.1635.
97 Acta van de classis Edam, 30.7.1618, 19.4.1621.
98 Acta van de classis Edam, 31.7.1607, 9.4.1646, 11.6.1646.
99 Acta van de classis Edam, 3.3.1625.
100 Acta van de classis Edam, 7.6.1621; de kerkenraad van Edam maakte zich in 1613 zorgen over het
presenteren van kinderen door kinderen (kerkenraadsnotulen 3.7.1613) en was vermoedelijk de indiener van
dit gravamen in 1621. In de acta van de kerkenraden van Monnickendam en Purmerend zijn dergelijke
zorgen niet genoteerd. Ook aangehaald door Van Deursen, Bavianen en Slijkgeuzen, p. 137.
hoofdstuk 4/ pag. 203