De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

classisdelegaties bij het preken in de roepende gemeente, werd voorkomen dat de classis
werd overvallen door voordrachten waar men zich niet in kon vinden.
De classis hield tot 1641 vast aan dit verplichte preken op proef in de vacante gemeente,
hoewel de Noord-Hollandse synode vanaf 1634 kerkenraden en predikanten hierin de
vrije hand liet. Pas toen het in praktijk steeds moeilijker werd om de kandidaten te
bewegen op proef te komen preken, was men bereid deze classiswet ter discussie te
stellen en vervolgens los te laten. In 1634 kreeg Purmerend al wel toestemming om door
te mogen gaan met het beroep op Johannes Goethals, predikant van Schellinghout,
hoewel hij van zijn classis Hoorn geen permissie kreeg om in Purmerend voor te gaan. 13
Een zelfde uitzondering op de regel wist Purmerend in 1637 te bewerkstellingen, met de
bezwering dat men de classicale regel het beste voor de kerk achtte, maar daar in dit
speciale geval van vrijgesteld wilde worden om niet achter het net te vissen. 14 Drie jaar
later was het opnieuw Purmerend dat aan de classicale regels tornde en ook ditmaal
betrof het een kandidaat werkzaam in de classis Hoorn. 15 In datzelfde jaar kreeg ook de
combinatie Ransdorp/ Holysloot toestemming om door te gaan met een beroep, hoewel
de predikant in kwestie, Theodorus Brassicamus van zijn classis Zutphen niet mocht af
reizen naar Waterland om zijn gaven in zijn nieuwe gemeente te laten horen. 16
Toen nauwelijks een jaar later ook Monnickendam kwam melden dat het ‘in loco’ laten
proefpreken door de uitverkoren predikant niet was gelukt, was de classis eindelijk
bereid de regel bij meerderheid van stemmen te veranderen. 17 Overigens kwam het ook
voor dat kerkenraden hun gegadigde al ter plaatse hadden laten preken, voordat men de
classis hiervan op de hoogte had gesteld. Dit kwam hen consequent op een duidelijke
reprimande te staan. 18
Na die tijd kwam het nog maar sporadisch voor dat een classisdelegatie werd
aangewezen om een te beroepen predikant te beluisteren. Dit lag anders bij
proponenten. Zij werden zowel voor als na 1641 allemaal aangehoord door een
classisdelegatie bij hun proefpreek in de roepende gemeente. Voor ze tot deze publieke
prediking werden toegelaten, hadden ze bovendien al één of meer malen hun gaven
laten horen in de beslotenheid van de classisvergadering. Bij de eerste propositie in de
classisvergadering van de kandidaat in kwestie, hoorden ook afgevaardigden van de
kerkenraad die hem wilde beroepen, aanwezig te zijn.
Voldoende informatie vooraf vereist
Via dit horen ‘in loco’ hield de classisvergadering dus een duidelijke vinger aan de pols
in de beroepingsprocedures. Bovendien gaf de classis pas toestemming voor deze
proefpreken als men over voldoende kennis beschikte over de uitverkoren kandidaat.
Kende men hem niet, of was de informatie niet eensluidend, dan werd eerst om nadere
13
Acta van de classis Edam, 2.10.1634.
14
Acta van de classis Edam, 31.7.1637, dit betrof ds. Roylandus, toen nog verbonden aan Midwoud,
behorende tot de classis Hoorn.
15
Acta van de classis Edam, 2.4.1640. De kandidaat in kwestie was ds. Tegularius van Grootebroek. Het
was de classis Hoorn die in 1634 een gravamen had ingediend om het preken op beroep voortaan te
verbieden. De synode besloot echter de gang van zaken niet te veranderen en een en ander aan de
kerkenraden en predikanten over te laten. Acta van de Noord-Hollandse synode, 14.8.1634.
16
Acta van de classis Edam, 17.9.1640.
17
Acta van de classis Edam, 25.3.1641. In 1637 beriep Purmerend zich op het synodale besluit van 1634,
maar toen wees de classis dit argument ter zijde: de synode zou volgens de Edamse classis juist alles bij
het oude hebben gelaten in haar besluit van 1634. Acta van de classis Edam, 27.7.1637.
18
Acta van de classis Edam, zie bijvoorbeeld 19.12.1622, 1.11.1627 en 4.4.1633 (Zunderdorp); 3.10.1633
(Durgerdam); ?.10.1629 (Purmerend).
hoofdstuk 5/ pag. 241