De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

naar de eigen kerkenraad. Pas als de zaak daar niet opgelost kon worden, mocht men
deze aan de eerstkomende classisvergadering voorleggen. 240 Dat gebeurde reeds 14
dagen later. Melis Mathijsz, zijn zoon Mathijs Melisz en Albert Jansz verschenen in de
vergadering met zware kritiek op hun predikant: hij zou hij al een jaar ongehuwd
samenwonen met zijn dienstmaagd.
De kerkenraad protesteerde fel tegen het feit dat deze kwestie door de classis in
behandeling genomen werd: de klagers zouden buiten de kerkenraad om handelen en
bovendien had de kerkenraad Petri al gecensureerd en was de zaak inmiddels afgerond
via een schuldbekentenis en de daarop gevolgde verzoening. Deze klagers dienden
volgens de kerkenraad zelf gecensureerd te worden. De opponenten verklaarden hun
gang naar de classis vanuit onvrede over de met Petri gesloten vrede: de kerkenraad
werd door hen partij in de zaak geacht en in de gesloten verzoening kon men zich
derhalve niet vinden. De classis besloot daarop toch een extra vergadering aan de affaire
te wijden, gezien de zwaarte van de klachten. 241
Het is opvallend dat de classis aldus gehoor gaf aan klagende gemeenteleden, die zich
buiten de kerkenraad om tot de classis wendden. De kerkenraad hanteerde tegen deze
classicale inmenging dezelfde argumenten, als de classis in 1601 tegen synodale
inmenging in de affaire Schagen. Mag een hogere vergadering een zaak openbreken, die
op lager niveau is afgerond en daardoor het gezag van die lagere vergadering ter
discussie stellen? De classis stond nu echter aan de andere kant en paste haar
argumentatie hierbij aan. De strijdende partijen konden daarop niet anders doen dat hun
visie verdedigen in die extra classisvergadering op 2 oktober 1606.
Net als in het geval van ds. Schagen, bemoeide ook nu de lokale overheid zich met deze
kerkelijke aangelegenheid. Via een missive, meegegeven aan de kerkenraadsleden,
verzochten de burgemeesters dringend om vooral voorzichtig te handelen, om de nu
weer aanwezige vrede onder de burgerij niet te laten verstoren door enkele verontruste
personen. Bovendien attendeerden de briefschrijvers erop dat niet alle klagers mannen
van goede naam en faam waren. Sommige van hen stonden lokaal bekend om hun
dronkenschappen. Uit deze brief begrijpen we dat de eenheid tussen magistraat en
kerkenraad in de jaren na Gerbrant Jansz Schagen weer hersteld was en dat de
verdeeldheid binnen de gemeente en onder de burgerij weliswaar tot de verleden tijd
behoorde, maar dat die vrede nog kwetsbaar was.
Het valt op dat gesproken wordt over de vrede onder de burgerij. Dit duidt erop dat de
magistraat de predikant als publiek bezit beschouwde. De opponenten richtten zich
echter tot de classis omdat zij ontevreden waren met Carolus Petri als voorganger van
hun kerkelijke gemeente en met de wijze waarop de kerkenraad de tuchtaffaire met hem
had afgehandeld. In hun ogen was de zaak dusdanig zwaar dat deze aan de classis
voorgelegd had moeten worden, alvorens verzoend te kunnen worden. Of te wel: is een
grove misstap van de predikant een lokale kwestie, die omwille van de lieve vrede snel
moet worden afgehandeld, zoals de kerkenraad deed en de magistraat toejuichte? Of
moet deze smet op de kerkelijke gemeente aan de classis worden voorgelegd, ook als
dat de lokale vrede verstoort? De weg die de critici kozen. 242
De opposanten ontkenden overigens dat er rust en eenheid binnen de gemeente zou
bestaan. Volgens hen was er heel wat meer rumoer, dan de kerkenraad tegenover de
classis wenste toe te geven. Dit laatste werd van classiswege via huisbezoek ter plaatse
onderzocht, hetgeen door de magistraat aanvankelijk werd tegengewerkt: alleen samen
240 Acta van de classis Edam, 11.9. 1606.
241 Acta van de classis Edam, 25.9.1606.
242 Acta van de classis Edam, 2.10.1606.
hoofdstuk 5/ pag. 278