De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Vanuit Edam werd er in datzelfde jaar 1618, voor gepleit om nieuw geëxamineerde
predikanten te laten ondertekenen, dat ze alles wat ze ’in examine hebben geantwoordt,
geantwoort hebben na conscientie vuijt oprechticheyt hares herten als voor God’. Ook
deze vraag werd naar de nationale synode verwezen, opdat ze ‘soo se te practiseren is,
generlycken gepractiseert werde ende dat (..) middelertyt een yder classis so omsichtich
zy alst mogelick is’. Het stellen van de vraag, geeft aan dat men in de classis Edam
blijkbaar geen onbegrensd vertrouwen had in de oprechtheid van de te examineren
kandidaten, in deze eindjaren van de Bestandstwisten. 213
In het classicale archief is het register met de handtekeningen van predikanten,
proponenten en schoolmeester/ voorzangers te vinden, voor de jaren vanaf 1625, en dus
niet al vanaf 1619. De predikanten ondertekenden vanaf 1625 zowel de regels
vastgesteld voor de classicale vergaderingen, als het formulier van ‘onderteeckeninghe
voor de Predicanten gestelt in Synodo Nationali tot Dordrecht Anno 1619’. Zodra er
nieuwe bepalingen werden toegevoegd, volgde een nieuwe reeks handtekeningen. Het
erachter gevoegde formulier ter ondertekening door proponenten, dateert uit 1631 en is
opgesteld in de Noord-Hollandse synode. 214
In 1606, tijdens de grote geschillen rond Petrus Aemilius van Broek en Waterland en
zijn leerstellige opvattingen, had de Edamse classis al voorgesteld en aangenomen, dat
voorgangers van wie men de leerzuiverheid betwijfelde, zich op de vergadering dienden
te verklaren over de gedeelten waar de ‘suspectie’ op gevallen was. Bovendien dienden
zij de Nederlandse Geloofsbelijdenis opnieuw te ondertekenen. Het zal niet verbazen
dat Aemilius hier niet toe bereid was.
Twee jaar later stelden alle broeders zich eendrachtig op achter catechismus en
confessie, als zijnde geheel conform Gods Woord en verklaarden zich bereid ‘door
Godes genade daer bij te leven ende te sterven’. Dit naar aanleiding van een oproep van
de Staten van Holland om eventuele bedenkingen tegen deze geschriften kenbaar te
maken. 215 Die eendracht was nu mogelijk omdat een maand tevoren de afzetting van
Aemilius een feit was geworden. 216 Het besluit daartoe was van classiswege overigens al
tien maanden eerder genomen. 217 Omdat zoals zo vaak, niet alle predikanten aanwezig
waren, werd voor de zekerheid besloten ook alle absenten naar hun gezindheid te vragen
en om alle kerkenraden, ook die van Broek in Waterland, op de hoogte te stellen, om zo
de echte en volkomen eendrachtigheid te achterhalen. 218
Nog eens drie maanden later, in maart 1609 werd bepaald dat kandidaten voortaan al
direct na hun kerkelijk examen en nog vóór hun bevestiging tot predikant de
Heidelbergse catechismus en de Nederlandse Confessie dienden te ondertekenen.
Bovendien besloot de vergadering om alle predikanten opnieuw deze beide geschriften
te laten tekenen, ‘de kracht desselfden begrijpende’. 219 En zo werden de rijen definitief
gesloten.
213
Acta van de Noord-Hollandse synode, 9.10.1618; acta van de classis Edam, 4.10.1618.
214
Archief van de classis Edam, inv. nr. 190: register met handtekeningen van predikanten, proponenten,
schoolmeesters/ voorzangers, 1625-1729.
215
Acta van de classis Edam, 8.12.1608.
216
Acta van de classis Edam, begin november 1608 (exacte datum ontbreekt, classisvergadering
gehouden na het eindigen van de Noord-Hollandse synode te Hoorn. Deze synodevergadering duurde tot
3 november).
217
Acta van de classis Edam, 28/ 29.1.1608 (tekst ook te vinden bij Van Deursen, Bavianen en
Slijkgeuzen, pp. 383-384).
218 Acta van de classis Edam, 8.12.1608.
219 Acta van de classis Edam, 30.3.1609.
hoofdstuk 5/ pag. 273