De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

tij definitief in zijn nadeel te keren. Ook al omdat de klachten over zijn leer steeds luider
klonken, Aemilius zich als een aanhanger van de remonstranten liet kennen én jonge
predikanten 264 en lidmaten elders in de classis via indringende gesprekken op zijn lijn
probeerde te krijgen. 265 Aanhangers van Aemilius, verenigd in de kerkenraad wisten
aanvankelijk nog te verhinderen dat de classisgedeputeerden de gelegenheid kregen om
het besluit tot zijn afzetting af te kondigen van de preekstoel in Broek. Zelfs lukte het
hen om via de Staten van Holland te bereiken dat procedure tegen hun voorganger werd
stopgezet tot aan de eerstkomende synodale vergadering. 266 Maar uiteindelijk viel dan
toch het doek en werd Aemilius afgezet en in het verlengde daarvan, ook zijn gehele
kerkenraad. 267 Deze kerkenraadsleden beschouwden dit als een aantasting van hun
goede naam en faam en de afgezette diakenen weigerden verantwoording over de
financiën af te leggen. 268 De predikant die, mede op aanraden van de classis, als
opvolger van Aemilius in Broek aantrad, vroeg nog diverse malen classicale advies over
de vraag hoe om te gaan met deze misnoegden. 269 De affaire Aemilius heeft de Broeker
gemeenschap dus zeer lang ontwricht, maar uiteindelijk heeft de tijd ook deze wonden
geheeld.
De classis had het dus druk in de jaren rond 1600, met diverse grote tuchtzaken in Edam
en Monnickendam en met problemen rond de voorgangers in Purmerend en Broek in
Waterland, die zich ook uitstrekten tot de naburige gemeenten. Het was niet eenvoudig
om de eenheid in eigen kring te bewaren, zeker niet omdat rond 1600 in diverse
gemeenten net nieuwe, deels onervaren predikanten waren beroepen. Was het daarom
voor de Noord-Hollandse synode en de verschillende overheden zo verleidelijk om
voortijdig in te grijpen?
Bovendien bleef het niet bij de genoemde problemen in deze jaren. Zo waren er ook
problemen met de predikanten van Beets/ Oudendijk, Landsmeer/ Buiksloot en in 1606
opnieuw in Purmerend. In 1601 riep de kerkenraad van Beets met succes classicale
assistentie in teneinde ds. Jacob Hesselsz te mogen ontslaan. Oudendijk hield zich in
deze zaak aanvankelijk afzijdig. Hesselsz had zijn vrouw het huis uit gejaagd, werd
verdacht van overspel en gesignaleerd in herbergen temidden van 'godlozen', waar hij de
ware religie zou hebben bespot. Klachten die na onderzoek grotendeels gegrond werden
verklaard door de classis. 270
Nog in dat zelfde jaar wilden beide gemeenten af van de als Hesselsz' opvolger
beroepen Nicolaas Bodecherus. Men ergerde zich aan zijn ‘gestifte blauwe lobben’
(gesteven kragen), aan de twee paar schoenen die hij meebracht als hij een dienst moest
leiden, aan de zijden veters in die schoenen, aan het zijden snoer in zijn psalmboek en
aan zijn geringe gaven, gecombineerd met zijn hoge eisen ten aanzien van de pastorie. 271
De classis oordeelde dit desondanks geen redenen voor ontslag waren en gelaste dat
264 Genoemd worden Barend Hendricksz van Beets/ Oudendijk (predikant aldaar sinds 1602, voordien
schoolmeester) en Victor van Trier van Etersheim/ Schardam (predikant van die combinatie sinds 1605,
voordien eveneens schoolmeester).
265 Acta van de classis Edam, 28.1.1608.
266 Acta van de classis Edam, 18.2.1608, 14.4.1608.
267 Acta van de classis Edam, 21.4.1608, 12.5.1608, 19.5.1608, 13.10.1608, ?.11.1608
(afzettingsprocedure Aemilius); 30.3.1609, 21.4.1609, 12.5.1609 (afzetting kerkenraadsleden).
268 Acta van de classis Edam, 1.6.1609, 5.4.1610.
269 Acta van de classis Edam, 28.9.1609, 30.8.1610, 13.5.1619. In 1619 was er nog steeds sprake van
brieven en gelden, achtergehouden door de in 1609 afgezette kerkenraadsleden, maar dan is er wel hoop op
een goede afloop na alweer een bemiddelingspoging door classisgedeputeerden.
270 Acta van de classis Edam, 8.1.1601, 18.1.1601, 25.1.1601, 30.4.1601, 20.5.1602.
271 Acta van de classis Edam, 9.10.1601.
hoofdstuk 4/ pag. 236