De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Durgerdam. De meeste inwoners treffen we dan ook aan in Durgerdam waar 200 huizen
stonden tegenover 40 in Schellingwoude. 91 Rekenen we deze cijfers verder door, dan
woonden er gemiddeld 2,9 personen in ieder huis. Dit betekent dat er ca. 120 personen
in Schellingwoude en ongeveer 580 in Durgerdam woonden. In dat geval was 16,6%
van de inwoners van Schellingwoude lidmaat van de gereformeerde kerk en 10,3% in
Durgerdam. Corrigeren we deze cijfers naar leeftijd dan kan voor Schellingwoude
gesteld worden dat in 1627 ruim 27% van de bevolking gereformeerd was en in
Durgerdam ruim 17%.
Van Nieuwendam wordt gemeld dat hier in 1627 65 huizen stonden en in Nieuwendam/
Buiksloot samen 250, waarin 90 lidmaten geteld werden. Hanteren we het voorzichtige
cijfer van ca. vier à vijf personen per huis, hoger dus dan voor Schellingwoude/
Durgerdam, gezien de opmerking dat in Nieuwendam vele huizen door dubbele
gezinnen werden bewoond, dan komen we uit op een bevolking van 1000 tot 1250
zielen, in deze beide dorpen samen. 92 Die 90 lidmaten maken dan 7 tot 9% van die
bevolking uit, waarmee het gereformeerde deel van de lokale bevolking tussen de 12 en
15% lag.
Als de opmerking vanuit Zunderdorp correct is, namelijk dat in 1625 slechts 10 tot 12
lidmaten in Nieuwendam te vinden waren, dan komt een uitsplitsing voor beide dorpen
er als volgt uit te zien: 65 huizen in Nieuwendam met gemiddeld 4 à 5 personen per huis
levert een bevolking van 260 tot 325 zielen op, laten we zeggen 290 inwoners. Waren er
ter plaatse maar inderdaad 12 lidmaten te vinden, dan betekent dit dat 6 tot 7% van de
bevolking tot de gereformeerde kerk gerekend kan worden. De klacht over de vele
papisten in Nieuwendam krijgt dan extra reliëf.
Voor Buiksloot komen de cijfers uit op 185 huizen à vier of vijf personen, dus tussen de
740 en 925 inwoners. Woonden er van die 90 lidmaten maar 12 in Nieuwendam, dan
wil dat zeggen dat ongeveer 14 tot 17% van de Buiksloters tot de gereformeerde kerk
behoorden. 93 .
Volgens deze berekeningen waren de inwoners van Zunderdorp (eerste predikant: 1584)
in 1629 voor ca. 33% gereformeerd, van Buiksloot (eerste predikant: 1596) in 1627 dus
voor ca. 14 tot 17% gereformeerd, van Schellingwoude (eerste predikant: 1585) voor
27%, van Durgerdam (eerste predikant: 1619) voor 17%, dankzij de sterke toename
sinds 1623, en van Nieuwendam, voordat men daar vanaf 1627 met enige regelmaat
bediend werd, voor 6 tot 7%. Helaas beschikken we niet over nadere cijfers voor
Nieuwendam waaruit afgelezen kan worden in hoeverre het aantal lidmaten hier is
gegroeid, dankzij de komst van de eigen, gedeelde predikant. We kunnen dus niet met
cijfers aantonen of de successtory van Durgerdam in Nieuwendam een vervolg
gekregen heeft. Wel weten we dat in 1642 vanuit Nieuwendam gevraagd werd om
91 Acta van de classis Edam, 20.4.1626, 1.11.1627. De ronde cijfers in de acta zijn ongetwijfeld
schattingen, wellicht naar boven afgerond, omdat deze aantallen gebruikt werden in pogingen om een
eigen predikant te verwerven of juist te behouden in een beroepingsprocedure.
92 Deze cijfers vanuit de classicale acta laten zich maar ten dele vergelijken met de bevolkingscijfers die
Van der Woude geeft voor 1622, omdat hij cijfers per banne geeft en niet voor de afzonderlijke dorpen
binnen iedere banne. Alleen voor de banne Zunderdorp met Nieuwendam (zie hiervoor) en voor de banne
Schellingwoude met Buiksloot zijn vergelijking mogelijk. Van der Woude komt voor deze laatste voor
1622 op 1048 inwoners (Van der Woude, Het Noorderkwartier, pp. 618-619), waar de classicale acta
spreken over 185 huizen in Buiksloot en 40 in Schellingwoude, in het totaal dus over 225 huizen in deze
banne. Dit zou neerkomen op 4,6 inwoners per huis, duidelijk meer dus dan de 2,9 inwoners per huis
volgens de classicale opgave voor Schellingwoude. Wellicht moeten we daarom voor Buiksloot uitgaan
van 5 personen per huis, waarmee het totale aantal inwoners in deze gemeente op 925 komt, wat opgeteld
bij de 120 van Schellingwoude, neerkomt op 1045 inwoners in deze banne in 1627.
93 Acta van de classis Edam, 30.9.1624, 1.11.1627, 12.4.1627.
hoofdstuk 3/ pag. 144