De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

opnieuw een beroep ontving en accepteerde, nu vanuit Stad aan ’t Haringvliet. De
classis zal van een verder verblijf van ds. Hartwegh in Zunderdorp niet veel verwacht
hebben, want men stemde in met zijn vertrek, hoewel de kerkenraad liet weten
Hartwegh graag te willen behouden. 277
Naast predikanten die ontevreden over hun gemeente waren, waren er uiteraard ook
gemeenten die ontevreden waren over de ambtsuitoefening van hun voorganger. Dit kon
voortvloeien uit een groter conflict over ‘s mans opvattingen of gedrag, zoals we zagen
bij Tyaeus, Lettingius en andere al besproken probleempredikanten, maar kon ook
andere oorzaken hebben. De combinatie Landsmeer/ Buiksloot en haar predikant
Houtman wendden zich in 1604 tot de classis. De kerkenraad was beslist niet te spreken
over de ambtsopvatting van zijn predikant: hij hield zich meer bezig met lesgeven,
‘koehouden’ en handelen dan met zijn eigenlijke taken, terwijl hij bij de huisbezoeken
die hij bracht niet sprak over God, maar alleen over aardse zaken.
Houtman klaagde op zijn beurt over de bejegening die hem te beurt viel en wilde
daarom zelf ook wel graag vertrekken. 278 Het kwam niet meer goed, ondanks
classisbemiddeling en verzoening, zodat ds. Houtman in 1606 aangaf zo spoedig
mogelijk weg te willen, met of zonder beroep vanuit een andere gemeente. De classis
voelde er aanvankelijk niet voor om hem zonder beroep te laten vertrekken, maar
stemde daar ten slotte toch mee in, mits Houtman actief op zoek zou gaan naar een
andere gemeente en zich in de tussenliggende periode aan het opzicht van de classis
bleef onderwerpen. 279 De nood moet erg hoog geweest zijn, dat men in dit ene
uitzonderlijke geval instemde met vertrek zonder dat de predikant elders was beroepen.
Ook ziekte of een ongeluk konden er toe leiden dat een predikant niet meer naar
behoren functioneerde, waarna de klachten hierover de lokale verhoudingen ernstig
konden verstoren. Dit ervoer ds. Joris Strijdt van Ransdorp/ Holysloot in 1616-1618 en
ds. Winsemius van Etersheim/ Schardam in 1619-1620. Strijdt was in 1616 te ziek om
zijn beide gemeenten goed te kunnen dienen. Dit probleem werd door de classis, in
overleg met beide dorpen aanvankelijk opgelost, maar leidde toch tot twisten tussen
Ransdorp en Holysloot over de verdeling van het beperktere aantal diensten. Strijdt zou
het liefst alleen het kleinere Holysloot bedienen of geheel uit de dienst ontslagen
worden. Met het oog op de onderlinge verhoudingen zette de classis in op deze laatste
optie en verzocht bij de Staten van Holland om een oudedagsvoorziening voor Strijdt. 280
Deze regeling werd in mei 1619 inderdaad voor hem verkregen, maar echt van zijn
pensioen heeft Strijdt niet genoten. Uit de kerkenraadsacta van Monnickendam weten
we dat hij al in augustus van dat zelfde jaar, door de kerkenraad van zijn nieuwe
woonplaats Monnickendam verzocht werd, om zich als 'noodhulper, provisiorelijc' te
laten gebruiken om Bartholdi te assisteren. Strijdt honoreerde dit verzoek ‘seggende
wanneer ende waerin hij de kercke van Monnickendam soude connen dienst doen, dat
277 Acta van de classis Edam, 1.11.1627, 19.5.1629.
278 Acta van de classis Edam, 23.11.1604, 9.5.1605, 27.6.1605.
279 Acta van de classis Edam, juni/ juli 1606, 31.7.1606, 21.8.1606, 25.9.1606, 12.10.1606, 30.5.1611.
Overigens had vooral Landsmeer grote moeite met Houtman. Buiksloot stelde zich passief op, met als
argument dat men daar niet zonder Landsmeer kon. Pas in 1611 vond Houtman een nieuwe gemeente en
vroeg in dat verband om een betere attestatie van classiswege: een waarin stond dat alleen Landsmeer van
hem afwilde en niet beide gemeenten.
280 Acta van de classis Edam, 11.4.1616, 30.5.1616, 13.6.1616 18.7.1616, 26.9.1616, 3.4.1617, 22.5.1617,
20.8.1618, 17.9.1618, 8.4.1619, 20.7.1619; zie ook paragraaf 3.1 hierover.
hoofdstuk 5/ pag. 287