De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

gewerkt door de soepele regels die men hanteerde bij het 'steelswijze buiten de ouders
om' ten doop presenteren van jonge kinderen. Een handelswijze die nog in 1625 door de
classis Edam werd goedgekeurd. 101
De Dordtse synode bepaalde in 1619 dat iedereen zich diende te houden aan het
formulier van de kinderdoop. 102 In het verlengde hiervan besloot de Noord-Hollandse
synode in 1620 dit formulier naar alle classes te sturen en in 1622 te informeren of het
ook daadwerkelijk werd gebruikt. 103 Erg hard liepen synode en classis vervolgens niet,
want in 1634 werd op classicaal niveau bepleit de vragen van het formulier
daadwerkelijk te gebruiken. Dit naar aanleiding van een gravamen ingediend door de
classis Enkhuizen op de Noord-Hollandse synode. 104 Binnen de classis Edam duurde het
tot zeker 1641 voor alle kerkenraden beloofden om 'int formulier vande doop eenparig
voet te houden'. 105 Het is dus goed mogelijk dat de dorpen en steden binnen de classis
Edam een zeer ruime dooppraktijk hanteerden waar het ging om de kinderdoop, ook als
er geen garanties waren voor de religieuze opvoeding van het betreffende kind.
Zoals aangetoond in paragraaf 2.4 maakte de classis in de eerste decennia van haar
bestaan de gang naar de doopvont zo eenvoudig mogelijk. Vanaf het eind van de 16 e
eeuw hechtte men echter steeds meer belang aan het beantwoorden van de doopvragen
door de ouders of door anderen, die zich bereid toonden voor de godsdienstige
opvoeding van de dopeling garant te staan.
Nader onderzoek op lokaal niveau leert dat vooral de Edamse kerkenraad zich sterk
maakte voor een duidelijke rol van de vaders bij het ten doop houden van hun kinderen.
In 1609 werd afgesproken dat de kerkenraadsleden het goede voorbeeld hierin dienen te
geven en dat men vervolgens de mannelijke lidmaten zal vermanen bij de doop van hun
kinderen aanwezig te zijn en de doopvragen te beantwoorden. Dit alles in de hoop dat
ook de anderen dit voorbeeld zullen volgen. 106 Vier jaar later moest men constateren dat
het nog niet erg vlotte met de aanwezigheid van de vaders van de dopelingen. Opnieuw
werd aangedrongen op het geven van het goede voorbeeld door de broeders van de
gemeente. Tevens werd echter vastgesteld dat het beter was nog even te wachten met
het stellen van de doopvragen aan niet-lidmaten. 107 Deze strijd liet zich niet winnen. In
1627 besloot de kerkenraad daarom van de preekstoel af te laten afkondigen, dat ieder
die een kind ten doop wilde presenteren, kon volstaan met het overhandigen aan koster
of predikant van een briefje met daarin de naam van het kind en de vader. 108 Wel bleef
men hameren op geloofsonderricht door de vader aan kinderen ‘eeniger jaren out
synde’, alvorens deze kinderen ten doop te presenteren.
In de andere gemeenten zal de praktijk minstens even hardnekkig geweest zijn, maar
drong men minder aan op de belofte tot religieus onderricht als voorwaarde voor de
101 Acta van de classis Edam, 19.7.1625.
102 Kerkorde van de nationale synode van Dordrecht, 1618-1619, art. 57, 58, 59.
103 Acta van de Noord-Hollandse synode, 25.8.1620, 2.8.1622.
104 Acta van de classis Edam, 7.8.1634.
105 Acta van de classis Edam, 3.6.1641, 7.10.1641.
106 Kerkenraadsnotulen Edam, 1.1.1609.
107 Kerkenraadsnotulen Edam, 3.7.1613, 21.7.1613 (de lidmaten willen graag dat de kerkenraad beter orde
op de doopbediening stelt); 26.7.1613 (nieuwe regels afgekondigd: 1. kinderen niet door kinderen, maar
door volwassenen met kennis van de religie ten doop presenteren; 2. vaders zo mogelijk zelf aanwezig om
het formulier van de doop aan te horen en de vragen te beantwoorden; 3. het is de vaders toegestaan
getuigen te nemen, maar dat hoeft niet; 4. de predikant zal de vaders bevragen na de orde van het
formulier en ook de getuigen of zij die de kinderen ten doop presenteren tot hun schuldige plicht
vermanen).
108 Kerkenraadsnotulen Edam, 31.1.1627, herhaald op 16.4.1629, 21.7.1630.
hoofdstuk 4/ pag. 204