De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

vreemde manieren van spreecken'. Alleen dit laatste werd door de classis
onderschreven, op de overige punten nam men ds. Schagen in bescherming.
De kerkenraad reageerde opgetogen op dit vonnis, maar speelde daarbij dubbel spel:
men was al met Schagen overeengekomen dat hij naar een andere gemeente zou
omzien. De kerkenraad had hem daartoe een door allen getekende attestatie gegeven,
waarin men hem om zijn leer en leven de hemel in prees. Na het classisoordeel, wilde
men deze eerste, wat al te positieve attestatie graag terug. De kerkenraad werd
vermaand over die gang van zaken, waarna op last van de classis het origineel en de
kopie van deze acte werden verbrand. De opponenten van Gerbrant Jansz legden zich
morrend bij het classisoordeel neer, vanuit de geruststellende wetenschap dat Jansz
beloofd had uit Purmerend te vertrekken. Zij werden aansluitend ernstig vermaand over
hun handelswijze. De classis nam hen kwalijk dat zij Gerbrant Jansz na een vorige
verzoening via de classis, achter zijn rug om hadden gelasterd binnen en buiten Purmerend.
Bovendien hadden zij de classis in diskrediet gebracht, door rond te strooien dat
de classis allerlei misstanden zou dulden.
Tot slot legde de classis allen op, schuld te bekennen over hun aandeel en elkaar te
vergeven in het bijzijn van de vergadering. Vervolgens werd bepaald dat er te
Purmerend een acte van verzoening van de preekstoel zal worden afgelezen, waartoe
vier predikanten 248 werden gedeputeerd. In deze acte werd de aankondiging opgenomen,
dat ds. Schagen met classicale toestemming Purmerend zou verlaten, omdat hij ondanks
de verzoening toch geen rust dacht te kunnen vinden in Purmerend. 249
De basis van deze verzoening werd gevormd door de toezegging van Jansz dat hij naar
een andere gemeente wilde omzien. Hoe wankel deze basis was, bleek direct op de
volgende classisvergadering, toen Schagen liet weten dat de vroedschap hem nog
minstens een jaar in Purmerend wilde houden. De kerkenraad bleek nu aan de kant van
de klagers te staan: een verlengd verblijf zou de ellendige situatie in Purmerend
onhoudbaar maken. De partijen waren door de opstelling van Gerbrant Jansz dus door
elkaar geschud. Schagen vond de vroedschap aan zijn zijde, maar de kerkenraad
tegenover zich. Ook de classis koos nu tegen Schagen. Hoewel men hem zuiver in de
leer beschouwde, achtte men een vertrek beter met het oog op de rust en eenheid ter
plaatse. De lokale verdeeldheid moet groot en dreigend geweest zijn, want de classis
bepaalde dat Gerbrant Jansz, in overeenstemming met zijn eerdere plannen, uiterlijk op
Allerheiligen moest vertrekken. 250
De zaak kreeg verdere complicaties door inmenging van de Noord-Hollandse synode.
Buiten classis, kerkenraad en magistraat om, hadden enige van de aftredende diakenen
en ouderlingen, blijkbaar medestanders van Schagen, de zaak daar aangekaart. De
synode verklaarde bovengenoemde classisresolutie ongegrond en besloot dat Gerbrant
Jansz tot mei 1602 in Purmerend kon blijven, overeenkomstig de
vroedschapvoorstellen. De synode ging hier buiten haar boekje, door zich zonder
classicaal verzoek te mengen in deze affaire. Men ging zelfs zover, dat de classis
vermaand werd omdat deze vergadering niet zorgvuldig genoeg gehandeld zou hebben.
Het zal niet verwonderen dat de classis hevig verontwaardigd was over deze gang van
248 Ds. Bruno van Edam werd opgedragen deze acte voor te lezen, bijgestaan door ds. Ewout Willemsz
van Oosthuizen, ds. Holtman van Landsmeer/ Buiksloot/ Watergang en ds. Lieven Jansz de Raedt van
Middelie/ Kwadijk.
249 Acta van de classis Edam, 10.4.1600, 23.5.1600, 8.1.1601, 26-28.3.1601.
250 Acta van de classis Edam, 30.4.1601.
hoofdstuk 4/ pag. 232