De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

de zondagmiddagdienst te bepreken. 174 Vooral in de combinaties bleef dit echter een
probleem. Dit zou namelijk betekenen dat in iedere kerk binnen een combinatie twee
maal per zondag gepreekt zou moeten worden. Een ondoenlijke zaak, zo oordeelde de
classis in 1644. 175 Pas als ieder dorp over een eigen, ongedeelde predikant beschikte,
kon overal op zondagmiddag over de catechismus gepreekt worden. Tot die tijd bleef
het schipperen met de verdeling van de zondagse diensten. Dat dit besef alom gedeeld
werd, blijkt ook uit de gravamina uit diezelfde periode waarin gepleit wordt voor het
splitsen van alle combinaties. 176
In ieder geval in Monnickendam ging men verder dan alleen het invoeren van
catechismuspreken. Ds. Bartholdi pleitte in 1631 voor het geven van catechisatie op
zondag als middel om de geconstateerde ‘flauwicheijt ende oock groote onwetenheijt bij
velen ledematen der gemeijnte’ te bestrijden. Hij verwees hierbij naar de besluiten van
de Nationale synode en naar het feit dat dit ‘alreede in eenige kercken deses quartiers
wert gepleecht’. Na een week bedenktijd stemde zijn kerkenraad hiermee in. 177 In 1643
zette men hier een volgende stap door op zondagmiddag om 5 uur in de kamer van de
kerkmeesters catechisatieles te laten geven. Niet vermeld wordt wie met deze taak werd
belast, wel dat er bij tourbeurt een ouderling of diaken bij aanwezig zal zijn. Twee jaar
later werd afgesproken het ‘cleijne clockjen’ kort te luiden voor aanvang van de
catechisatie, om deze bijeenkomsten zo beter onder de aandacht te brengen. 178 In Edam
ging men in 1645 179 over tot het organiseren van aparte catechisatiebijeenkomsten in de
kerk, nadat men in 1642 had besloten extra te letten op de catechisatie op de scholen. 180
Zorg voor elkaar: vacaturediensten
Zowel bij vertrek of overlijden als ook bij ziekte en tijdelijke absentie van de eigen
predikant voorzag de classis in gastvoorgangers. 181 In deze laatste twee gevallen werden
174 Acta van de classis Edam, 13.8.1640, herhaald op 7.10.1641 en op 13.10.1642; oproepen in acta van
de Noord-Hollandse synode: 1.8.1639, 21.8.1640, 13-28.8.1641. Dit zijn ook de jaren waarin in diezelfde
synodale acta bij herhaling gepleit wordt voor een vernieuwde uitgave van de catechismus en
geloofsbelijdenis, voorzien van schriftuurlijke verwijzingen, voor het hanteren van een en dezelfde
uitgave in alle gemeenten en waarin geageerd wordt tegen een catechismus uitgegeven door de
remonstranten; tegen het opkomend socinianisme en tegen de katholieke opmars. Alle reden dus om de
eigen leer via catechismuspreken stevig onder de aandacht van de gemeenteleden te brengen.
175 Acta van de classis Edam, 8.8.1644, naar aanleiding van een gravamen vanuit de classis Hoorn.
176 Acta van de Noord-Hollandse synode 16.8.1644.
177 Kerkenraadsnotulen Monnickendam, 7.12.1631, 14.12.1631; Als het hier gaat om de invoering van
catechismuspreken, was Monnickendam aan de late kant.
178 Kerkenraadsnotulen Monnickendam, 8.11.1643, 15.11.1.643, 20.10.1645. Een en ander onder
verwijzing naar een resolutie van de Noord-Hollandse synode om de catechisatie te oefenen in alle
scholen, weeshuizen en vooral ook in de kerken . Kerkenraadsnotulen 16.10.1642.
179 Kerkenraadsnotulen Edam, 3.12.1645. In verband met de catechisatie werd besloten de
kerkenraadsvergaderingen voortaan op zondagavond gehouden. Blijkbaar werd de catechisatieles hier in
de kerkenraadkamer gehouden.
180 Kerkenraadsnotulen Edam, 9.11.1642, onderverwijzing naar diezelfde synodale resolutie. In 1629
maakte men zich ook in Edam zorgen om de ‘lauwicheyt der gemeynte in ’t comen tot ’t gehoor des
goddelijcken Woorts ende int te late comen’. De oplossing werd hier gezocht in het laten voorlezen uit de
bijbel, voor aanvang van de ‘predicatie’. Kerkenraadsnotulen 7.10.1629.
181 Zie ook paragraaf 3.1, waar wordt beschreven hoe de classis diensten toezegde aan gemeenten die nog
niet over een eigen (gedeelde) predikant beschikten.
hoofdstuk 4/ pag. 218