De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

6.2. Inhoudelijke inbreng vanuit de classis Edam
De synodale verslagen geven net als de classicale acta geen debatten weer, maar slechts
een overzicht van de genomen besluiten. Langs die weg kan meestal niet worden
achterhaald in hoeverre delegaties een afwijkend geluid lieten horen. Slechts in
uitzonderlijke gevallen liet een classis met naam en toenaam in de synodale acta
aantekenen het niet met het meerderheidsstandpunt eens te zijn. Toch valt er heel wat te
zeggen over de inhoudelijke inbreng vanuit de Edamse classis in synodaal verband,
namelijk via analyse van alle gravamina die in de loop van de hier onderzochte periode
zijn ingediend door de zes Noord-Hollandse classes en van de reacties daarop vanuit
Edam en vanuit de synode. Zo kon worden beoordeeld in hoeverre gravamina over
bepaalde onderwerpen door de ene classis vaker werden ingediend dan door de andere,
welke kwesties Edam langs deze weg aan de orde wenste te stellen en waar de reacties
van de synode en onze classis in elkaars verlengde lagen dan wel met elkaar botsten.
Wijze van bewerking
In het totaal zijn 942 gravamina ingevoerd in een databaseprogramma, waaronder 314
deelgravamina en 105 particuliere kwesties. Deelgravamina zijn door mij bij de
bewerking opgesplitste gravamina. Dit is, voor zover mogelijk gebeurd wanneer een
gravamen meer trefwoorden bevatte, bijvoorbeeld wanneer gevraagd werd om het
afhandelen van oude kwesties, met name met betrekking tot de katholieke opmars, de
zondagsrust en de traktementen. Een dergelijk gravamen is in vier deelgravamina
opgesplitst. Particuliere kwesties worden in de bron zelf zo betiteld. Het onderscheid
tussen een particuliere kwestie en een gravamen is niet altijd scherp te trekken. Men zou
verwachten dat de gravamina kwesties bevatten die de kerk in het algemeen aangaan
zoals vragen rond de doop, het avondmaal, de kerkorde, het huwelijk etc. Dit tegenover
particuliere kwesties als gerichte vragen over specifieke gevallen. Dit gaat echter niet
altijd op.
De gravamina moesten vóór de synodevergadering worden toegezonden aan de
synodale classis, die deze dan bundelde en ter beoordeling rondstuurde aan de
afzonderlijke classes. Op basis van deze classisoordelen werd in de synodevergadering
vervolgens een eindoordeel geformuleerd. De particuliere kwesties werden meestal
direct vanuit een bepaalde classis op de synodevergadering ingebracht, maar ook dit
gaat niet altijd op. Zo blijkt dat in 23 van de 105 gevallen de classis Edam in haar acta
een antwoord op een particuliere kwestie genoteerd heeft. Die 23 zullen dus in ieder
geval rondgestuurd zijn. Het komt in vier gevallen ook voor dat een bepaalde
particuliere kwestie wel in de classicale acta te vinden is, maar niet in de synodale. Ten
slotte gebeurde het in een enkel geval dat een particuliere kwestie door de synode
alsnog naar de classes werd verwezen. Zo’n zaak keerde dan het jaar daarop als
synodaal gravamen terug in de acta van classis en synode. Ditzelfde kon gebeuren met
en gesloten dienden te worden. Idem: 14.6.1605 over de vraag of men steeds dezelfde predikant als scriba
zal aanstellen. Op zich geen zwaarwegende kwesties, maar ook in deze gevallen peilde men liever eerst
alle classes dan zelf de knoop door te hakken.
hoofdstuk 6/ pag. 305