De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

deze opstelling niet gedurende de hier belichte eerste twee decennia. Soepeler nog dan
de nationale synode opende men de deuren voor allen die een beroep deden op de
gereformeerde kerk om een kind te laten dopen of een huwelijk te bevestigen. Een
opstelling die mede werd gemotiveerd met een verwijzing naar de concurrentie van de
andere religieuze stromingen.
Ook op andere punten koos de Noord-Hollandse synode in deze eerste jaren voor een
voorzichtige opstelling. Hoewel men behoefte had aan afbakening ten opzichte van
gebruiken zoals overgeleverd vanuit de katholieke traditie, liet men zich vooral leiden
door de praktische mogelijkheden om deze gebruiken terug te dringen, zonder de
afwachtende middengroep direct voor het hoofd te stoten. Voorbeeld hiervan vormt de
ruimte die de synode aan de predikanten bood om bij begrafenissen te doen wat zij het
stichtelijkste voor de gemeente achtten, hoewel de synode de lijkpredikaties liefst direct
zou afschaffen. 277 Een ander voorbeeld vormen de bepalingen ten aanzien van de
christelijke feestdagen. Waar de provinciale synode in 1574 koos voor zeer strikte
bepalingen op dit punt, bepaalde de Noord-Hollandse synode al in 1573 dat Pasen en de
dag erna, Pinksteren en de dag erna, 'Christi' geboortedag en eventueel nieuwjaarsdag
en hemelvaartsdag tot de vierdagen behoorden. 278
Over tucht en Avondmaal
Het is natuurlijk de vraag of de Noord-Hollandse synode ook bereid was een mild
beleid te voeren betreffende deelname aan het Avondmaal of dat men op dit punt net zo
strikt als de nationale synoden vasthield aan belijdenis en tucht om de
Avondmaalsgemeente zuiver te houden. Hoewel de acta niet veel informatie over de
tuchtoefening bieden, wijzen de vroegste gegevens er op dat men weliswaar direct
overging tot de invoering van de tucht, maar dat synode hier wel enige voorzichtigheid
bij adviseerde, om niet ten prooi te vallen aan spot en hoon.
Zo werd in 1573 voorgesteld in alle kerkenraden geregeld de onderlinge censuur te
oefenen, om elkaar met wijsheid en godvrezendheid te kunnen vermanen. Vooraf
diende van de kansel te worden afgekondigd dat een ieder die wettige bezwaren tegen
een ambtsdrager in wilde brengen, dit vrijelijk kon doen. Zo werd de mogelijkheid
geboden om 'alle lastermuijlen die zeer haest dat evangelium om eenige gebreken der
dienaeren lasteren, gans toe te stoppen'. Wel werd aangeraden niet iedereen zomaar in
de consistorievergadering toe te laten om van de kerkelijke discipline geen
'schimpachtich schouspel der spotteren' te maken. 279 Dat de tuchtoefening makkelijk
voer voor spotters vormde, blijkt ook uit de vermaning aan het adres van de predikanten
om matigheid te gebruiken op de preekstoel 'int aenroeren eeniger secten (…) ende van
die discipline'. 280
De invoering van de tucht maakte de nieuwe gereformeerde gemeenten dus kwetsbaar,
maar dit vormde geen reden om hiervan af te zien. Het antwoord op de spot werd vooral
gezocht in een grote voorzichtigheid bij de toelating tot het Avondmaal. Zo mocht iemand
van elders alleen toegelaten worden, na vertoon van een attestatie van de eigen
predikant en alle kerkenraden werd in 1575 nogmaals op het hart gedrukt voorzichtig te
277 Acta van de Noord-Hollandse synode, 16.8.1572; De Jong, ‘Tussen Emden (1571) en
Edam (1574), p. 201-202.
278 Acta van de Noord-Hollandse synode, 7.7.1573 (art. 9).
279 Acta van de Noord-Hollandse synode, 31.3.1573 (art.22).
280 Acta van de Noord-Hollandse synode, 31.3.1573 (art. 15).
hoofdstuk 2/ pag. 123