De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

1653). Zoals in hoofdstuk 3 is beschreven, vervulde deze predikant pas in de tweede
helft van zijn lange dienstverband steeds meer functies binnen de classis. Hij werd in
1623 voor het eerst naar een synodevergadering afgevaardigd.
Er waren binnen de classis Edam al met al niet zoveel predikanten, die men met een
gerust hart naar de vergaderingen van correspondentie kon sturen. Predikanten met in
ieder geval een aantal jaren ervaring, onbesproken van leer en leven en zeer wel in staat
om het classicale standpunt te verwoorden en te verdedigen. Kenmerken die Bartholdi
in zich verenigde, net als Robertus Puppius, Samuel Hendrickx Vossel en Bernardus
Gartsz. Puppius overleed echter al in 1619 en Vossel vertrok in datzelfde jaar. Alleen
Gartsz zou net als Bartholdi ook na de Bestandstwisten werkzaam blijven in de classis
Edam, als een trouwe classisganger zonder verder nog een rol te spelen in synodaal
verband. Die functies werden in de jaren ’20 en verder vooral vervuld door Bartholdi en
zijn nieuwe collega’s uit Edam, Purmerend en Monnickendam zelf.
Aan de hand van ds. Bartholdi is de classis Edam de Bestandstwisten zonder scheuren
doorgekomen. Men stond daarbij steeds de kant van de contraremonstranten en hield
consequent vast aan de calvinistische kerkpolitiek: alleen een synode, provinciaal of
liefst nationaal, kan en mag een oordeel vellen over de leerstellige twisten. Om deze
reden zag de classis Edam af van de ondertekening van de acta van separatie in 1617,
hoewel men liet weten eendrachtig achter de ware, calvinistische leer te staan en actief
deelnam aan de vergaderingen van correspondentie. Opvallend is verder dat in de acta
zeer terughoudend wordt gerapporteerd over de problemen die de dolerende kerken
ondervonden. Dat het zeer spannende jaren waren, valt hierdoor uit de acta nauwelijks
op te maken. 128 Blijkbaar hanteerde men in Edam aldoor het principe, zoals verwoord in
1617, dat het beter is te werken aan de eendracht, door te zwijgen over de problemen
om geen geruchten te verspreiden. 129
Ten slotte kan worden geconcludeerd dat de classis Edam ook tijdens de
Bestandstwisten beslist niet voorop liep bij het nemen van besluiten. Liever hoorde men
eerst wat de andere classes en de dolerende kerkenraden ergens van vonden, om zich
dan pas uit te spreken. De classis bleef daarbij steeds met een half oog naar de Staten
van Holland kijken, in de hoop dat van die kant besloten zou worden tot het bijeen laten
roepen van een (provinciale) synode tot beslechting van de conflicten.
De classis als doorgeefluik?
De classis Edam was zich dus bewust van haar positie binnen de Noord-Hollandse
synode. Als kleinste classis nam men in ieder geval tot 1620 nimmer het voortouw:
liever werd eerst afgewacht hoe de andere classes zich opstelden. Dit wil niet zeggen
dat men klakkeloos instemde met de meerderheid. De classis stond pal voor de juiste
kerkordelijke verhoudingen, voor het weren van ongevraagde synodale inmenging en
van overheidsbemoeienis met leerstellige en kerkelijke kwesties. In andere opzichten
stelde de classis zich juist pragmatischer op dan de synode. Binnen de eigen regio voer
men aldus waar nodig, een zelfstandige koers. Dit blijkt ook uit de terughoudendheid
128 Het kan zijn dat niet van alle vergaderingen notulen zijn gemaakt in deze periode. Zo zit er een blanco
pagina tussen de acta van 29.9.1614 en 15.6.1615. Was er in die tussenliggende periode wel vergaderd en
had men de acta later willen toevoegen? De volgorde in het vervullen van de functies van voorzitter en
assessor wijst overigens niet op het ontbreken van acta. De predikant die op 29 september voorzitter was,
vervulde volgens de gangbare regels, op 15 juni 1615 de functie van assessor.
129 Acta van de classis Edam, 3.4.1617 (naar aanleiding van de acte van separatie).
hoofdstuk 6/ pag. 327