De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

verslag in de hand van de daaropvolgende vergadering, gehouden op 31 maart 1573 te
Alkmaar, echter niet logisch. 4 Ik houd het er daarom op dat deze ongenotuleerde
vergadering tussen augustus 1572 en maart 1573 heeft plaatsgevonden. Als we er van
uitgaan dat die tweede bijeenkomst in 1572 plaatsvond, dan krijgen we het volgende
staatje van de vergaderfrequentie voor de jaren 1572 tot 1650:
Jaar: Aantal
vergaderingen:
Jaar: Aantal vergaderingen:
1572 2 1580 t/m 1597 1 per jaar
1573 3 1598 2
1574 2 1599 t/m 1608 1 per jaar
1575 2 1609 t/m 1617 Geen
1576 1 1618 2
1577 2 1619 t/m 1631 1 per jaar
1578 2 1632 2
1579 2 1633 t/m 1649 1 per jaar
Het gaat dus in het totaal om 80 vergaderingen 5 met een maximum van drie per jaar in
1573. Dus zelfs in de beginjaren, waarin veel opbouwwerk door de synode werd verzet,
vergaderde men over het algemeen niet vaker dan twee maal per jaar. Deze
vergaderingen duurden meestal drie dagen, maar ook wel korter en een enkele maal een
dag langer. Gezien de lange reistijden, zeker in de wintermaanden was het blijkbaar niet
op te brengen om deze frequentie te verhogen. Wel nam na 1593 de lengte der
vergaderingen beduidend toe, tot 12 dagen in 1604. 6
Vanaf 1580 vergaderde men als regel maar ééns per jaar, zoals vastgelegd in de
kerkorde van 1578. 7 Uitzonderingen hierop kwamen sindsdien maar drie maal voor: in
1598 en in 1632 werden extra vergaderingen belegd, respectievelijk in verband met
hooglopende problemen in Enkhuizen en in Amsterdam. Deze vergaderingen werden
niet bijgewoond door ouderlingen, maar alleen door twee predikanten van iedere classis.
In 1618 ten slotte werd een synodedelegatie belast met de behandeling van de
4 Reitsma, Van Veen, Acta der provinciale en particuliere synoden, dl 1, pp IX-X; acta van de Noord-
Hollandse Synode, 31.3.1573. In artikel 3 wordt verwezen naar de ‘laeste vergaerderinge tot Horn
gehouden’. De vergadering van 31 maart 1573 werd met gebed geopend door ‘den dienaer tot Hoorn, als
praeses van dat laeste voergaende synodo aldaer gehouden’ (art. 1) . Deze vergadering van maart 1573
volgde dus op een vergadering gehouden in Hoorn en niet op de vergadering gehouden op 16 augustus
1572 te Edam.
5 In 1582 vond in Haarlem een gecombineerde vergadering van de Noord- en Zuid-Hollandse synode
plaats, vooral gewijd aan de problemen rond Caspar Coolhaes (zie daarover bijv. Hofman, Eenich
Achterdencken, pp. 177-179). Deze Provinciale Synode is in dit overzicht niet meegeteld, omdat deze
door zijn aard een wat andersoortige vergadering was, dan de gewone particuliere synodevergaderingen.
De acta van deze vergadering zijn te vinden in Reitsma, Van Veen, Acta der provinciale en particuliere
synoden, dl 1, pp. 89-117.
6 In deze vergadering hield men zich lang en grondig bezig met de grote problemen te Alkmaar rond
predikant Adolphus Venator. Of men echt de volle twaalf dagen heeft vergaderd is uit de acta niet op te
maken. Duidelijk is wel dat deze acta openen op 14 juni 1604 en ondertekend werden op 26 juni 1604.
Acta van de Noord-Hollandse synode, data als voren. Over deze en de latere problemen rond Venator,
zie: Nauta, De Groot, Biografisch lexicon, dl 2, pp. 433-435; Hofman, Eenich Achterdencken, pp. 200-
204. Ik ga hier in paragraaf 6.3 nader op in.
7 Acta van de nationale synode van Dordrecht, 1578, art. 33 (‘ofte 18’): ‘Alle jaren (ten ware den nood
korter tyd eischte) zullen te samen komen vier ofte vyf, ofte meer genabuurde Classen’. In dezelfde
bewoording opgenomen in de kerkorde, opgesteld door de nationale synode van Middelburg, 1581, art.
34. Zie ook Abels, Wouters, Nieuw en ongezien, dl 1, p. 141.
hoofdstuk 6/ pag. 293