De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Carolus Petri en nog eens negen in de jaren 1624-1629, door zijn opvolgers Johannes
Brouwer en Georgius Rosaeus.
De overige 161 vragen waren uit de dorpen afkomstig. Uit de combinatie Purmerland/
Ilpendam werden 13 vragen gesteld, waarvan 11 over tucht, vooral door ds. Gerard
Pietersz en zijn opvolger ds. Gael. Gael diende hier van 1605 tot 1653, maar stelde zijn
vragen voornamelijk in de jaren 1622-1625. Ook bij andere gemeenten zien we dat de
vragen vooral op het conto van bepaalde predikanten geschreven moeten worden.
Vanuit Beets/ Oudendijk werden 13 vragen gesteld, waarvan zeven over de tucht, vijf
daarvan kwamen voor rekening van ds. Outger Heddesz. (1610-1619). Hij had het niet
eenvoudig in deze gemeenten. Zocht hij classicale steun om sterker te staan tegenover
zijn gemeenteleden? Zijn latere opvolger ab Otten (1625-1667) kwamen we al tegen als
een trouwe bezoeker van classisvergaderingen. Toch stelde hij nauwelijks vragen. Van
de negen vragen die vanuit Broek in Waterland gesteld werden, handelden er zes over
tuchtzaken. Vier daarvan werden gesteld door ds. Rudolf Dongerlo, in de jaren 1623-
1625.
Vanuit Etersheim/ Schardam participeerde alleen ds. Herman Jansz (1593-1602) actief
in de classis en het is dan ook niet verbazingwekkend dat tien van de in het totaal 16
vragen vanuit deze combinatie door hem werden gesteld. Zijn opvolger stelde nog een
enkele vraag in de jaren 1603-1604, maar daarna bleef het stil. Een zelfde beeld levert
Marken op. Vooral ds. Herman Fransz sprak op de classis een woordje mee en vier van
de zes Markense vragen stammen uit zijn ambtsperiode. De predikanten van Middelie/
Kwadijk waren in het algemeen vrij trouwe classisgangers. 6 De 17 vragen vanuit deze
gemeenten, waaronder tien over de tuchtoefening zijn netjes verspreid over de
verschillende voorgangers.
Opvallend veel vragen waren afkomstig uit Landsmeer: 24 in het totaal, waarvan 13 uit
de jaren 1603-1609, de jaren waarin deze gemeente geleid werd door zijn eerste
predikant, de onervaren Theodorus Houtman, die het ter plaatse niet gemakkelijk had en
zijn opvolger Gellius Bouma. Veel vragen ook, 17, uit de Beemster, grotendeels
geconcentreerd in de jaren 1622-1628, de jaren waarin deze nieuwe gemeente werd
opgebouwd door ds. Henricus Huijsingius. Nogal wat vragen ten slotte waren afkomstig
uit de combinatie Ransdorp/ Holysloot: 14. Acht daarvan werden gesteld door de eerste
predikant van deze combinatie, voormalig schoolmeester ds. Strijdt (1598-1619). De
overige vragen waren afkomstig uit Zuiderwoude (8), Oosthuizen (7), Schellingwoude
(6), Zunderdorp (5), Buiksloot/ Nieuwendam (3), Warder (3) Ilpendam (na 1637: 1) en
Durgerdam (na 1649: 1). Dit betreft dus kleinere aantallen vragen, veelal verspreid over
een groot aantal jaren, zonder een duidelijke samenhang met een bepaalde predikant of
ontwikkelingsfase.
Zoals te verwachten was, stelden vooral predikanten die regelmatig hun gezicht lieten
zien op een classisvergadering de vragen, aangevuld met enkele voorgangers als Outger
Heddesz en Theodorus Houtman die steun bij de classis zochten, toen ze op lokaal
niveau problemen hadden. Dit zelfde gold voor Carolus Petri, in zijn eerste jaren te
Purmerend. 7 Toch komt het ook voor dat predikanten actief participeerden in classicaal
verband zonder ooit een vraag te stellen namens hun gemeente. Voorbeelden hiervan
zijn naast de al genoemde ds. Gael (na 1625) en ab Otten, ds. Willemsz van Oosthuizen,
de opeenvolgende predikanten van Broek in Waterland en ds. Herkenius van Zuider-
6 Ds. Isaac Entens kwam niet zo trouw naar de vergaderingen als zijn voorgangers, maar stelde wel
diverse vragen, juist in de jaren dat hij minder frequent zijn gezicht liet zien op de classisbijeenkomsten.
7 De aard van deze problemen komt in paragraaf 5.5 aan de orde.
hoofdstuk 4/ pag. 184