De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

en duurde ook in 1597 de synodale vergadering te lang voor één van de ouderlingen.
Dirck Mathijsz uit Purmerend vroeg en kreeg permissie om zaterdag 23 juni naar huis af
te reizen en zich vanaf de maandag daarop te laten vervangen door een andere
Purmerender ouderling. Ook in dit geval ging het om een zeer langdurige synodale
bijeenkomst: de vergadering opende op 17 juni en zou pas op 25 juni besloten worden. 40
Van de vervanger van Dirck Mathijsz werd dus niet veel meer gevraagd dan het
bijwonen van de sluitingsdag. Andere tussentijdse mutaties zijn mij niet bekend vanuit
de acta. 41
We zagen al hoe vaak Bartholdi deel uitmaakte van de achtereenvolgende classicale
delegaties, maar wil dit ook zeggen dat vooral Monnickendam goed was
vertegenwoordigd in Noord-Hollands verband? Dit blijkt mee te vallen. Tijdens die 63
vergaderingen, gehouden tussen 1574 en 1650, maakte in 39 gevallen een Edamse
predikant deel uit van de classicale afvaardiging, 29 keer een Monnickendammer en 11
maal een predikant uit Purmerend. Alleen in 1588, 1590, 1591 en in de jaren 1644, 1646
en 1647 ontbraken de stedelijke predikanten in de classicale delegatie. Dit werd in vijf
van die zes jaren goedgemaakt doordat er in ieder geval wel een stedelijke ouderling de
gelederen kwam versterken. Alleen in 1588 waren de steden in het geheel niet
vertegenwoordigd. De delegatie bestond toen uit ds. Henricus Johannis van
Zuiderwoude, ds. Henricus Oosthovius 42 van Etersheim/ Schardam en de ouderlingen
Dierick Claisz uit Beets en Jan Claisz uit Ransdorp. 43 Een zeer uitzonderlijke
afvaardiging dus.
Tegenover de zes delegaties zonder predikant uit een van de drie steden, stonden 23
delegaties zonder predikant uit een van de dorpen. In 18 van deze 23 gevallen kwamen
ook de ouderlingen uitsluitend uit de steden!
In bijna de helft van alle 63 gevallen koos de Edamse classis één van de stedelijke
voorgangers samen met één van het platteland om haar te representeren in synodaal
verband. Vijf van deze 31 ‘gemengde’ delegaties werden aangevuld met Bartholdi in
zijn functie van synodegedeputeerde. Betrekken we de ouderlingen hierbij, dan zien we
dat Edam alleen in 1588, 1589, 1595 en 1644 niet vertegenwoordigd was in de
classisdelegatie. Voor Monnickendam gold dit voor 14 synodevergaderingen en voor
Purmerend voor 28 vergaderingen. Vanuit de steden werd dus een duidelijk stempel
gedrukt op de classicale delegaties. Dit was met name het geval in de jaren 1618-1637,
de hoogtijdagen van Bartholdi. Van de 21 delegaties die in deze jaren ter synode
trokken, bestonden er 14 uitsluitend uit stedelijke predikanten én ouderlingen en hadden
de dorpen het nakijken. Bovendien zien we af en toe Edamse burgers als ouderlingburgemeester
Claes Claesz Sloot en Jacob Pietersz Trom, Jacob Claesz Pietervaers,
Marten Bouwensz, Pieter Claesz Keetman en Pieter Claesz Outclaes, in de
vergaderingen verschijnen als afgevaardigde namens de Staten van Holland. 44
40 Acta van de Noord-Hollandse synode, 17-25.6.1597.
41 In de acta van de classis Edam 13.1.1631 staat genoteerd dat ouderlingen, die gedeputeerd werden naar
de synode, zich soms excuseerden onder verwijzing naar de lengte van de synodale vergaderingen. De
classis stond toe dat in die gevallen het de betreffende kerkenraad vrij stond een ander te zenden. Maar in
praktijk is van deze mogelijkheid geen gebruik gemaakt.
42 In het Repertorium van Van Lieburg, staat deze predikant onder de naam Henricus Westhovius
genoteerd. In de acta van de Noord-Hollandse synode heet hij Oosthovius.
43 Acta van de Noord-Hollandse synode, 10.5.1588.
44 Acta van de Noord-Hollandse synode, 27.8.1619 (Sloot: vanaf 1621 bijna onafgebroken ouderling
geweest, daarvoor diaken; tenminste 13 jaar burgemeester geweest in die periode. Hij was in 1625, 1626,
1637, 1640 en 1643 als ouderling lid van de classisdelegatie), 7.8.1625 (Trom: twee maal diaken in de
jaren 1614-1615 en 1617-18), 19.8.1631 (Pietervaers: vanaf 1614 tot 1635 bijna onafgebroken ouderling
geweest en tenminste zes jaar burgemeester; in 1622 en 1633 als ouderling lid van de classisdelegatie),
hoofdstuk 6/ pag. 302