De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

verdwijnen uit de classicale delegaties vanuit de classis Edam, maar ook een opmars
van ouderling-burgemeesters in diezelfde delegaties. Mannen van wie steun verwacht
mocht worden, als het ging om de vertaling van de synodale en classicale besluiten in
politiek beleid.
De classicale afgevaardigden zullen, in navolging van de bepalingen van de Nationale
synode van Dordrecht van 1578 en herhaald door die van Middelburg in 1581, hun
‘brieven van credentie ende instructie’ 49 hebben meegekregen naar de synodale
vergaderingen. Desondanks komen we pas in de acta van de Provinciale synode van
1582 de eerste melding daarvan tegen 50 en daarna voor het eerst in de acta van de
Noord-Hollandse synodevergadering van 28 mei 1584. 51 Sindsdien werden de
‘credentiebriefven der opgeteeckende broeders, van alle classen uijtgesonden, doersien
ende voergelesen’ aan het begin van iedere synodebijeenkomst. Wie de zijne was
vergeten, kon op een vermaning rekenen. 52 Helaas melden de Edamse classicale acta,
net als die van bijvoorbeeld de classis Delft en Delfland 53 , bijna niets over de inhoud
van die instructies, noch over de ruimte om daarvan af te wijken. We mogen
veronderstellen dat de afgevaardigden in ieder geval op schrift meekregen hoe de classis
dacht over alle ingediende gravamina, omdat de instructiebrieven juist daar voor waren
bedoeld. 54 We zagen al hoe de afgevaardigden vanuit de classis Edam dienden te
stemmen bij voorstellen om de macht van de synodegedeputeerden te vergroten.
De ruimte om af te wijken was niet groot, zo bleek bijvoorbeeld in 1590. Toen op die
vergadering de stemmen staakten over de vraag of Lambert Valckenaer weer tot de
dienst toegelaten mocht worden, werd deze kwestie opnieuw aan de classes voorgelegd,
om te zien of een van de classes van standpunt zou willen veranderen. Zo niet dan zou
het lot beslissen over de toekomstige loopbaan van Valckenaer. Ter compensatie kreeg
hij wel enige subsidie in ‘syn hoochste noot ende armoede’. 55 In latere acta van classis
noch synode zijn voorbeelden te vinden waaruit blijkt dat classisgedelegeerden met
enige vrijheid mochten omgaan met de hun meegegeven instructies. In synodeverband
was men eerder zeer terughoudend: er werden alleen besluiten genomen over kwesties
die eerst op alle classes besproken waren, zelfs als dat weinig schokkende zaken betrof
als de wijze van openen en sluiten van de synodale vergaderingen. 56
49
Acta van de nationale synode van Dordrecht 1578, art. 5; acta van de nationale synode van Middelburg
1581, art. 25.
50
Acta van de provinciale synode van Holland, gehouden te Haarlem, 13.3.1582. De Edamse
delegatieleden werden vermaand omdat zij hun credentiebrieven nog niet bij zich hadden. Desondanks
mochten ze blijven, omdat het ‘eenigen anderen dieneren kennelick is, dat sy syn gedeputeert op de
vergaderinge’. De meegereisde ‘anderen dienaer in der classe van Edam, gelijck eenigen anderen, van
Noorthollant gecomen, is geconsenteert bij de vergaderinge te blijven, doch sonder stemme, als de
anderen wel toegelaten wort’.
51
Acta van de Noord-Hollandse synode, 28.5.1584.In art. 1 gesproken over de waarde van deze brieven
en in het verlengde daarvan werd bepaald dat in de synodale vergaderingen geen zaken mogen worden
besproken die de classes zouden kunnen ‘prejudicieren en beswaeren’ en dat daarom ‘de credentien der
gecommitteerden naemaels totten synodum te comen, nyet sulcx gelimitteert sullen bestaen’. Er mochten
dus alleen zaken in de synode besproken worden, die vooraf ter beoordeling aan de classes waren
voorgelegd en waarover de afgevaardigden in het verlengde daarvan instructies hadden meegekregen.
52
Acta van de Noord-Hollandse synode, 18.6.1585.
53
Abels, Wouters, Nieuw en ongezien, dl 1, p. 144.
54
In de woorden van de acta van de Noord-Hollandse synode (18.5.1585): de instructies die de
‘broederen voertaen over den overgescreven swaricheden verthoonen ende innebringen’ zullen.
55
Acta van de Noord-Hollandse synode, 25.6.1590.
56
Zie bijvoorbeeld acta van de Noord-Hollandse synode, 5.6.1600 over zaken als het houden van
correspondentie met de andere particuliere synoden en over de wijze waarop de vergaderingen geopend
hoofdstuk 6/ pag. 304