De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

college in het Noorderkwartier mocht blijven bestaan. 56 Dit college was vooral belast
met het dagelijkse bestuur van het gebied.
Verzoeken vanuit de Noord-Hollandse synode en vanuit de classis Edam met betrekking
tot het vestigen en mee financieren van nieuwe predikantsplaatsen, de openbare orde,
maatregelen tegen andere stromingen etc. werden dan ook veelal eerst dit college
gericht. Overigens moesten Edam, Monnickendam en Purmerend ook binnen dit college
nog wel eens hun stemrecht bepleitten. Zo stelden Hoorn, Enkhuizen en Medemblik in
1589 voor om in verband met de kosten, het aantal afgevaardigden in het college van de
Gecommitteerde Raden van West-Friesland en het Noorderkwartier van zeven naar vijf
terug te brengen, te weten Hoorn, Alkmaar, Enkhuizen, Medemblik en één
afgevaardigde bij toerbeurt vanuit Edam of Monnickendam. Een voorstel dat na fel
verzet van de kant van Alkmaar, Edam, Monnickendam en Purmerend, uiteindelijk van
tafel verdween. 57
Economische overeenkomsten en verschillen tussen de drie stadjes in de classis Edam
Van de drie stadjes was Edam het grootste, met 5547 inwoners in 1622 (inclusief
Volendam en een gedeelte van de in dat jaar doorgelegde Purmer), gevolgd door
Monnickendam met 3990 inwoners en Purmerend met 2556 inwoners (inclusief Nek en
eveneens een gedeelte van de Purmer). 58 In Edam vormden de houthandel en de
scheepsbouw vanouds de economische pijlers van de stad, en zij zorgden vooral in de
zestiende eeuw voor grote bloei. Een bloei die door de Opstand voorlopig tot stilstand
kwam, om weer op te leven in de eerste helft van de 17e eeuw. Door de drooglegging
van de Purmer en de verzanding van de Edamse haven die daar het gevolg van was,
verloor Edam steeds meer terrein aan de opkomende Zaanse scheepsbouw. 59
Monnickendam was net als Edam economisch afhankelijk van de scheepvaart en de
handel, maar anders dan in Edam trad de economische stagnatie hier al aan het einde
van de 16e eeuw in, als gevolg van de concurrentie vanuit het nabijgelegen Amsterdam.
Van der Woude beschrijft hoe de terugslag als gevolg van het uitbreken van de Opstand
in de Zeevang geringer en tijdelijker was dan in Waterland. Vooral de Sontvaart vanuit
Waterland werd door de oorlogsomstandigheden van de jaren ’70 gefnuikt en heeft zich
nadien niet meer op het oude, hoge niveau hersteld. 60 Ook het gedeeltelijk verdwijnen
van handel en nijverheid uit heel Waterland vanaf de tweede helft van de zestiende
eeuw verminderde de aantrekkingskracht van Monnickendam als centrum van handel en
scheepvaart. 61
Purmerend kende in de tweede helft van de zestiende en het begin van de zeventiende
eeuw juist een ongekende bloei. Deze stad vervulde al vroeg een markt- en
verzorgingsfunctie voor de omgeving en anders dan Edam en Monnickendam,
profiteerde Purmerend economisch optimaal van de droogmakerijen. Weliswaar
verdween hierdoor de binnenvisserij, maar daar kwamen in Purmerend en omgeving
56
Koopmans, idem, pp. 35; Bossaers, ‘Van kintsbeen aan ten staatkunde opgewassen’, pp. 15, 64-66.
57
Vroedschapsnotulen Edam 4.4.1589, 24.4.1589, 30.4.1589, 28.8.1589; Vroedschapsnotulen
Monnickendam 3.4.1589.
58
Van der Woude, Het Noorderkwartier, bijlage 2, pp. 618-619.
59
Van der Woude, idem, pp. 331-332, 348, 458-465, 470-471.
60
Van der Woude, idem, pp. 393-395.
61
Van der Woude, idem, pp. 384-396; zie ook Bossaers, ‘Van kintsbeen aan ten staatkunde opgewassen’,
pp. 30-31 en Van Overbeeke, Monnickendam in Waterland, pp. 53-65. Helaas geeft Van Overbeeke geen
logische verklaring voor de door haar geconstateerde economische stagnatie enerzijds en verfraaiing van
het stadsbeeld anderzijds in de eerste decennia van de zeventiende eeuw, pp. 61-63.
Inleiding/ pag. 13