De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Edamse regelingen in Purmerend overgenomen
Ook in Purmerend maakte de kerkenraad dankbaar gebruik van de Edamse regelingen
om de burgemeesters te verzoeken orde op zaken te stellen rond het aantekenen van
voorgenomen huwelijken. Laten zij die zich in het huwelijk willen begeven zich ‘eerst
(..) vertoonen voor seeckere mannen daer toe gestelt als commissarissen (..) om te doen
blijcken dat ze vrijbaere persoonen sijn (..) om so ordentelijck tot haer voorneemen te
koomen’. Anders dan in Monnickendam wachtte men daar in Purmerend niet mee tot
1643, maar stelde de kerkenraad dit al in 1620 voor aan de burgemeesters. 28 In de
vroedschapresoluties lezen we alleen dat de voorstellen van de kerkenraad werden
bestudeerd, niet wat er verder mee gedaan is. 29
De kerkenraadsnotulen vertellen hoe in 1622 werd afgesproken dat ds. De la Cave en
ouderling Abraham Gerritsz samen met enige magistraatsleden een ordonnantie zouden
opstellen. 30 In de twee jaar daarna probeerde de kerkenraad via onder meer ouderlingburgemeester
Claes Dirckx druk op de ketel te houden door regelmatig te informeren
naar de stand van zaken met betrekking tot de aanstelling van commissarissen voor
huwelijkse zaken. 31 Het feit dat dit onderwerp daarna verdween uit de
kerkenraadsnotulen zou erop kunnen wijzen dat de zaak beklonken was. Een
bevestiging is daarvan echter niet te vinden, noch in de kerkenraadsnotulen, noch in die
van de vroedschap of in de keurboeken.
Afdoende waren de maatregelen in ieder geval niet. Zo stelde de vroedschap in 1639
voor een keur te maken om het wangedrag van jongeren aan banden te leggen.
Aanleiding hiertoe was een ‘Beemsterlandse’ keur waarin bepaald werd voortaan op te
treden tegen herbergen die via het uitsteken van de vlag jongelui tot ongeregeldheden
aanspoorden. 32 Dit resulteerde nog in dat zelfde jaar in een uitgebreide keur ‘tegen de
waerden ende waerdinnen als mede tegen de jongeluijden’, waarin ruim aandacht werd
besteed aan seksuele losbandigheid.
Waarden en waardinnen zouden zelfs op zondag ‘de jongeluijden soo vrijers als vrijsters
in haer huijsen laten comen drincken ende dansen ende soomen t’noempt op de camer
comen’ met alle ‘vuijlicheeden ende vechterijen’ van dien. Het kwam bovendien voor
dat de jongeren daar ‘haer belooven ofte troubeloften doen, ja dat de selve jongeluijden
aldaer een bedde gespreijt wort’. Uiteraard zonder medeweten van de ouders die zo
geconfronteerd werden met het feit dat hun dochters ‘tot hoeren gemaeckt, ofte de
ouders gedwongen worden hare kinderen tegens haer danck uijt te houwelicken ofte int
vuijl begonnen huwelijck te consenteren’. Daar waren de herbergen niet voor bestemd
en bovendien behoorden dochters zich niet te laten verleiden, maar te ‘wachten tot sij
versocht worden in haer ouders ende voochden huijsen (..) Gelijck Godt Almachtich in
sijn heijlich woort de kinderen ende wesen belast heeft hare ouderen ende voochden
gehoorzaem te sijn, in sonderheijt oock sonder der selver consent niet te trouwen’.
Vanuit de plicht hun opgelegd door God ‘die alle onkuijsheijt haet ende niet ongestraft
wil laten’ vaardigden burgemeesters en vroedschappen van Purmerend deze keur uit,
om niet alleen alle ‘oneerlicheden ende hoerderije (maar) oock (de) verachtinge der
ouderen ende voochden’ voortaan te weren. In een moeite door werd bepaald dat het
evenmin was toegestaan aan jongelui om ‘uijt de herbergen ofte uijt de burgers huijsen
28 Kerkenraadsnotulen Purmerend, 7.5.1620, 7.7.1620, 6.10.1620, 8.12.1620.
29 Vroedschapsnotulen Purmerend, 16.10.1620.
30 Kerkenraadsnotulen Purmerend, 27.1.1622.
31 Kerkenraadsnotulen Purmerend, 9.10.1623, 16.2.1624, juni (?) 1624.
32 Over jongerencultuur bijvoorbeeld in Oost-Brabant: zie Rooijakkers, Rituele repertoires. pp. 298-307.
hoofdstuk 8/ pag. 398