De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

kerkenraad in kwestie verdedigde zijn handelswijze door te wijzen op de onrust in de
gemeente. Velen hadden zich tegen het klagende lidmaat gekeerd en waren van plan
geweest omwille van 's mans overtredingen van het Avondmaal en zelfs uit de
kerkdienst weg te blijven. Classicale assistentie was nodig om alle partijen weer met
elkaar te verzoenen. 16 Voorstelling zonder naam was in een kleine gemeente als Warder
dus een afdoende middel om iemand weer op het rechte spoor te brengen én om de
gemeente ervan te overtuigen dat de kerkenraad de zuiverheid van de gemeente
bewaakte.
Een ander voorbeeld komt uit Ransdorp/ Holysloot. De kerkenraad van deze combinatie
richtte zich in 1624 tot de classis met het verzoek om ontslagen te mogen wezen van
zijn predikant Isaac Tyaeus. Naast vele andere klachten, klonk ook het verwijt dat
Tyaeus geen discipline zou oefenen en het huisbezoek bij de lidmaten verwaarloosde.
Als de nood werkelijk hoog was, wist men de classis dus wel te vinden, ook als men
problemen verder liever in eigen kring afhandelde. 17
Twee laatste voorbeelden die tonen dat ook in dorpen, die hier nooit vragen over
stelden, wel aan de tuchtoefening werd gehecht, komen uit Zunderdorp en Oosthuizen.
In beide gevallen betreft het uitlopers van classicale tuchtkwesties tegen de predikant
zelf, kwesties die in hoofdstuk 5 aan de orde zullen komen. In 1624 was de
Zunderdorpse kerkenraad nog steeds niet bereid om de inmiddels zeer boetvaardige expredikant
Tobias Herckenius weer aan het Avondmaal toe te laten, hoewel deze door de
classis weer in zijn dienst was hersteld en al ruim een jaar tevoren openlijk schuld had
beleden. 18 Ook in Zunderdorp werd door kerkenraad en gemeente dus gehecht aan een
zuivere Avondmaalsgemeente, al kunnen vraagtekens gezet worden bij de bereidheid
om boetvaardigen weer op te nemen. Blijkbaar was de lokale rust hier, net als in Ransdorp/
Holysloot, belangrijker dan het zielenheil van de in onmin geraakte predikant.
In Oosthuizen was men twintig jaar later iets vergevingsgezinder, maar ook daar moest
de classis veel werk verzetten om de weg naar de Avondmaalstafel weer vrij te maken
voor een afgezette predikant. 19
Excommunicatie
Vanuit andere gemeenten werden wel tuchtzaken aan de classis voorgelegd en nam de
vraag om de uiterste trap van de censuur pas na 1633 af. Uiteindelijk werden 26
personen getroffen door de ban of in ieder geval door de dreiging daarmee. 20 De helft
van deze zondaren kwam uit Monnickendam, zes uit Edam, twee uit Purmerend, één uit
16 Acta van de classis Edam, 3.7.1623, 3.7.1623.
17 Acta van de classis Edam, 15.4.1624, 3.6.1624.
18 Acta van de classis Edam, 27.2.1623, 24.4.1623 Vanuit Zunderdorp werden overigens ook in een eerder
stadium al eens vragen gesteld over synodale bepalingen rond de toelating van bepaalde personen tot de
Avondmaalstafel. Uit deze vragen blijkt dat Zunderdorpse lidmaten er in 1605 niet voor terugschrokken om
zichzelf van het Avondmaal te houden, toen de kerkenraad een in hun ogen onterechte classisbeslissing
overnam. Acta van de classis Edam, 8.8.1605; e.e.a. als uitvloeisel van problemen in het buurdorp Broek in
Waterland.
19 Acta van de classis Edam, 30.11.1643, 29.2.1644, 4.4.1644, 2.5.1644, 11.7.1644.
20 De tuchtgevallen worden vanuit de classicale acta besproken en waar mogelijk en nodig aangevuld met
gegevens uit de lokale kerkenraadsacta. Dit is alleen mogelijk voor de tuchtgevallen die vanuit de steden
werden voorgelegd aan de classis. Vanuit de dorpen in de classis Edam zijn geen kerkenraadsacta
overgeleverd voor de hier onderzochte periode, behalve voor Broek in Waterland (vanaf 1622, deels zeer
beknopt. Tuchtzaken die vanuit Broek aan de classis werden voorgelegd, zijn op één na niet terug te
vinden in de lokale kerkenraadsacta. Archief hervormde gemeente Broek in Waterland, inv. nr. KR 10).
hoofdstuk 4/ pag. 187