De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

papistischen of jesuytischen oncruyt besayt ende met den superstieusen suerdesem
verdorven' te worden. 110 De hoofdingelanden bleven desondanks dralen teneinde zelf de
zwaarste stem in de procedure te verwerven. Zo wilden zij zelf vier lidmaten aanwijzen
die naast twee kerkenraadafgevaardigden en een gecommitteerde uit de classis zouden
omzien naar een goed predikant. De kandidaat zou vervolgens eerst goedgekeurd
moeten worden door de hoofdingelanden om daarna door de classis geëxamineerd en
bevestigd te worden. Een procedure die door de classis van de hand gewezen werd als
strijdig met de kerkorde. In een later voorstel hielden de hoofdingelanden zich het recht
voor om voorgedragen kandidaten zonder nadere opgaaf van reden te mogen afwijzen.
Ook deze procedure kon in de ogen van de classis geen genade vinden. Uiteindelijk
werd onder verwijzing naar artikel 4 van de Dordtse kerkorde bepaald dat de kerkenraad
de verkiezing van de predikant toekomt, met consent van de overheid en met voorkennis
en goedkeuring van de classis. 111
De Heren van de Beemster gingen uiteindelijk akkoord met de beroeping van de eerste
predikant voor deze nieuwe gemeente, die van de Purmer zouden dit ruim 20 jaar later
niet doen. Hoewel de lidmaten woonachtig in de Purmer zelf om een voorganger
verzochten en daarin door de classis werden gesteund, verleenden deze heren geen
toestemming voor de beroeping van een eigen predikant of zelfs maar van een
proponent. De ruim 200 personen die de van classiswege verzorgde preken in de Purmer
bezochten, bleven dus aangewezen op die bediening door predikanten uit de omliggende
dorpen, zonder uitzicht op een eigen voorganger. 112 Pas ruim twee eeuwen later, in 1860
zou hierin verandering komen. 113
De initiatieven moesten dus genomen worden door een lokale kern van gereformeerden,
zo nodig daartoe gepolst door de classis, voordat de classis stappen ondernam om in
deze nieuwe gebieden een predikantsplaats te helpen vestigen. Het eindresultaat was
echter afhankelijk van de bereidheid van de lokale en provinciale overheden om de
plannen financieel te ondersteunen. De opmars van concurrerende godsdienstige
stromingen deed de kerkelijke organen wel sneller lopen, maar die van de overheid niet.
3.2. Mobiliteit en carrières van predikanten 114
Nu in kaart is gebracht op welk moment de verschillende plattelandsgemeenten hun
eerste predikant konden begroeten, zal gekeken worden naar het verloop van de
carrières van de predikanten die in de classis Edam werkzaam waren. In welke mate
wisselden predikanten van gemeente? Welke dorpsgemeenten vormden een opstap en
welke veeleer een eindpunt in een predikantencarrière? Welke plattelandsgemeenten
konden zich financieel een ervaren predikant permitteren en welke moesten zich steeds
opnieuw met een jongeling tevreden stellen? En hoe zat dat met de drie steden binnen
de classis Edam? Deze gegevens zullen vergeleken worden met inbreng van de
verschillende predikanten in de classisvergaderingen. Ten slotte zal kort gekeken
110 Acta van de classis Edam, 7.6.1621.
111 Acta van de classis Edam, 21.6.1621, 6.8.1621, 29.11.1621, 4.4.1622, 17.6.1622, 25.7.1622.
112 Acta van de classis Edam, 11.6.1646, 30.7.1646, 24.9.1646, 29.4.1647, 5.8.1647, 30.9.1647, 11.11.1647,
25.5.1648, 6.7.1648, 26.10.1648, 9.11.1648, 12.4.1649, 3.5.1649, 7.6.1649, 5.7.1649, 18.10.1649,
25.4.1650.
113 Van Alphen, ‘Namenlijsten van Hervormde Predikanten’, p.139.
114 Voor deze paragraaf is dankbaar gebruik gemaakt van dl 1 van het Repertorium, samengesteld door
Van Lieburg.
hoofdstuk 3/ pag. 148