De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

dienen. Zijn opvolgers werden alleen nog verkoren in 1622, 1623 en 1628. Dit zal
enerzijds wellicht het gevolg geweest zijn van de snelle predikantswisselingen in deze
gemeente in de jaren 1616-1631 en anderzijds samenhangen met de geringe kwaliteiten
van ds. Lettingius. Hij diende Oosthuizen van 1631 tot 1643 en bezweek uiteindelijk
aan de drank. 266
Vaste klanten onder de wintergedeputeerden vormden de opeenvolgende predikanten
van Broek in Waterland, nadat ds. Aemilius van hier was vertrokken. Alle Broeker
voorgangers maakten sinds 1611 één of meerdere malen deel uit van dit gezelschap,
ongeacht de lengte van hun ambtstermijn ter plaatse. Broek kon zich financieel altijd
een ervaren predikant veroorloven in deze periode en daarvan werd blijkbaar dankbaar
gebruik gemaakt. Ook de predikanten van Zuiderwoude maakten met grote regelmaat
deel uit van het college. Ds. Gartsz (1604-1628) werd vanaf 1606 negen maal gekozen,
zijn opvolger Herckenius (1628-1651) zeven maal, verspreid over de jaren 1637-1650.
Hun trouwe participatie in de classisvergaderingen vertaalde zich zo in een regelmatige
uitverkiezing. Bijkomend argument ten gunste van zowel Broek als Zuiderwoude was
de reistijd: beide dorpen lagen op ongeveer twee uur gaans van Edam.
Ervaring en trouw leidden er ook toe dat ds. Gael van Purmerland/ Ilpendam (1605-
1653), tussen 1611 en 1641 15 maal werd gekozen tot gedeputeerde. Voor en na die tijd
werd hij nog niet en niet meer ingeschakeld, wat ook gold voor zijn voorgangers.
Vanuit Beets was het alleen de al genoemde ds. ab Otten (1622-1667) die in ieder geval
in 1638, 1642, 1643 en 1648 en wellicht ook na 1650, werd gekozen tot gedeputeerde.
Net als in het geval van Herckenius en Gael duurde het dus een paar jaar voordat ab
Otten voor de eerste maal werd ingeschakeld als wintergedeputeerde, terwijl de Broeker
predikanten en die van Middelie/ Kwadijk (tot 1623) vrijwel direct werden gekozen. Dit
wijst erop dat de classis voor deze functie vooral hechtte aan de kwaliteiten van de
predikanten in kwestie en bij minder getalenteerde broeders aan hun ervaring als
predikant, meer nog dan aan hun kennis van zaken in classisverband.
De overige dorpen in de Zeevang leverden hooguit incidenteel een wintergedeputeerde.
Alleen ds. Boucardus van Warder (1634-1649) werd drie maal gekozen (in 1641, 1642
en 1646), de andere voorgangers hooguit twee keer en doorgaans pas nadat zij minimaal
vijf jaar werkzaam waren in hun gemeente, zeker wanneer ze daar als proponent waren
beroepen. Vanuit de Waterlandse dorpen, allen gelegen op tweeëneenhalf tot
drieëneenhalf uur gaans van Edam was de belangstelling voor de gewone
classisvergaderingen niet groot en dit vertaalde zich in een zeer gering aantal
verkiezingen tot wintergedeputeerde. Enerzijds dus vanwege de reistijd, anderzijds
vanwege de betrokkenheid op de classis. Dat dit laatste ook een rol speelde zien we
bijvoorbeeld bij Jacobus Johannesz Bruno van Ransdorp/ Holysloot (1625-1639). Deze
telg uit het predikantengeslacht Bruno 267 liet zich aan het eind van zijn loopbaan en
leven regelmatig zien op de vergaderingen en werd in 1638 en in 1639 gekozen tot
wintergedeputeerde.
Samengevat kan gesteld worden dat het overwicht van de stedelijke predikanten in het
college van gedeputeerden groot was. Tussen 1599-1625 kwamen steeds drie soms vier
van de vijf leden uit de steden, tussen 1626 en 1644 kwamen vier van de zes leden uit
de steden en vanaf 1644 vijf van de zeven leden. Edam leverde daarbij steeds evenveel
266 Zie paragraaf 5.5.
267 Volgens Veeris was deze Jacobus Johannesz Bruno een zoon van Edamse ds. Jan Jansz Bruno
(overleden in 1605); Veeris, Lyste van de Naemen, p. 25. Net als Martinus Bruno (predikant van
Middelie/ Kwadijk van 1616-1623) en Johannes Bruno (predikant van Monnickendam van 1621-1642).
Van Lieburg legt deze relatie tussen Jacobus en Jan Jansz niet. Van Lieburg, Repertorium, dl 1.
hoofdstuk 3/ pag. 176