De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

eurt en nu viel het lot op Isaac Entens van Oosthuizen. 142 In alle gevallen werd, via de
combinatie van stemming en loting gekozen voor ervaren predikanten, zoals door de
legerleiding ook gewenst werd. 143
Daarnaast werd vanuit de Staten van Holland eenmaal een beroep op de classis Edam
gedaan om een vlootpredikant te leveren. Dit was in 1647, toen een oorlogsvloot werd
uitgezonden naar Brazilië om de Nederlandse kolonie daar te beschermen tegen
Portugese aanvallen. 144 Ditmaal geen stemming en loting, maar werd via de Zuid-
Hollandse synode een gericht verzoek doorgegeven om ds. Brassicamus van Ransdorp/
Holysloot hiertoe een jaar af te staan. Waarom juist op hem het oog gevallen was,
melden de notulen niet. Na lang debat ging de classisvergadering akkoord met dit
verzoek en nam maatregelen om de dienst in zijn gemeenten te laten waarnemen door
een proponent. 145
Aan dergelijke verzoeken kon men zich, ondanks bezwaren en lange debatten eigenlijk
niet onttrekken. De classis restte weinig anders dan de tijdelijk vacante gemeenten zo
goed mogelijk te laten bedienen om zo stilstand van de diensten en het gemeenteleven te
voorkomen. Blijkens de genomen maatregelen was men zich hier zeer wel van bewust.
3.3. De classisvergaderingen: interne organisatie
Wanneer we kijken naar het aantal predikantsplaatsen binnen de classis, dan konden de
vergaderingen vanaf 1592, het jaar waarin de overgeleverde acta starten, bezocht
worden door 12 predikanten 146 en waarschijnlijk even zovele ouderlingen 147 . Wie wel
eens een bezoek heeft gebracht aan de bovenzaal van de librije van de grote kerk te
Edam, weet dat hier met enig passen en meten wellicht zo'n 15 mannen kunnen
plaatsnemen, maar niet veel meer. Toch vonden hier de classisvergaderingen plaats, niet
142 Acta van de classis Edam, 7.10.1641, 12.12.1641.
143 Van Lieburg, Predikanten en hun vaderland, p. 88.
144 Over vlootpredikanten: zie Van Lieburg, Predikanten en hun vaderland, p. 89.
145 Acta van de classis Edam, 4.11.1647.
146 Voor wat betreft de Edamse predikanten, lijkt het erop dat beide voorgangers veelal samen in de
vergaderingen aanwezig waren. Een van beide vervulde in ieder geval tot 1631 veelal de rol van scriba.
Als beiden ook stemrecht hadden, was dat in strijd met de kerkordelijke bepalingen. (acta van de
nationale synode van Dordrecht, 1578, art. 27; Middelburg, 1581, art. 27 als antwoord op part. kwestie
15: zij mogen alleen advies geven indien daarom wordt gevraagd). Zie ook: Abels, Wouters, Nieuw en
Ongezien, dl 1, pp. 66-67. Volgens Van den Broeke veranderde de Dordtse synode van 1619 deze regel:
indien een kerk meerdere predikanten had, mochten allen worden afgevaardigd. “Bovendien hadden zij
allen stemrecht”. (art. XLII van de Dordtse kerkorde van 1619). Van den Broeke, Een geschiedenis van
de classis, p. 81. Deze uitleg is echter niet in overeenstemming met de tekst van artikel XLII. Daarin
wordt, net als in de eerdere kerkorden, alleen gesproken over een adviserende stem voor de andere
predikanten uit één gemeente. Zie bijvoorbeeld De Gier, Toelichting op de Dordtse Kerkorde, p. 78. In
het reglement van de classis Edam uit 1625 valt in art. 3 te lezen, dat vanuit iedere plaats een predikant en
een ouderling werden verwacht. Of ook de andere stadspredikanten konden worden afgevaardigd en
stemrecht hadden, werd niet vastgelegd; archief van de classis Edam, inv. nr. 190. In de kerkenraadsacta
van Edam is steeds genoteerd welke ouderling afgevaardigd werd, nooit welke predikant van de twee,
later drie. In de acta van Purmerendse kerkenraad is duidelijk sprake van de afvaardiging van beide
predikanten en van één ouderling, vanaf het moment dat hier twee predikanten in dienst waren (zie
bijvoorbeeld 10.6.1631, 4.10.1637, 12.5.1640). In de Monnickendamse kerkenraadsacta werd hier niets
over genoteerd. Al met al lijkt het er op dat alle classispredikanten in de vergaderingen werden verwacht.
147 Uit de acta is niet met zekerheid op te maken of gecombineerde gemeenten gezamenlijk of ieder apart
een ouderling dienden af te vaardigen.
hoofdstuk 3/ pag. 156