De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Dezelfde punten stonden ook in latere examens centraal. Alleen werd punt 3 uit de
eerste serie, in drieën geknipt (schepping, val, zonde), werd punt 4 uit de eerste serie
naar de derde serie verschoven, samengevoegd met het 6 e punt van de tweede reeks en
gesplitst in tweeën: sacramenten en heilige doop. Zo kwam men op drie maal vijf
punten uit. 95 Bij de keuze van deze punten volgde men grotendeels de artikelen van de
Nederlandse Geloofsbelijdenis, wat in 1609 ook met zoveel woorden wordt genoteerd
bij het examen van Robbertus Puppius. Elders, bijvoorbeeld in de classis Delft gaf men
ook wel de voorkeur aan het volgen van de Heidelbergse Catechismus. 96 Vanaf in ieder
geval 1628 werd de kandidaat ook ondervraagd over de remonstrantse dwalingen. 97
Tijdens een examen diende de kandidaat niet alleen de vragen te beantwoorden, maar
ook de tegenwerpingen te weerleggen van de aanwezige predikanten 98 én zijn
antwoorden te ondersteunen met verwijzingen naar de juiste bijbelpassages. 99
Uit de acta blijkt dat men geen onderscheid maakte tussen het examen van een
ongestudeerde en een gestudeerde kandidaat. Bij de ondervraging in 1594 van Ewout
Willemsz, tot dan schoolmeester en ouderling te Ouderkerk en van Gerrit Pietersz, tot
dan schoolmeester te Monnickendam klonken diezelfde hiervoor genoteerde vragen, al
werd de volgorde wat omgedraaid, zodat de openingsvragen nu als slotvragen werden
afgevuurd. 100 Allen werden zo aan hetzelfde kerkelijke examen onderworpen. Wel werd
van niet-academisch geschoolden vaker verlangd dat zij diverse malen hun gaven lieten
horen ten overstaan van de classispredikanten of een delegatie daarvan, alvorens een
proefpreek te mogen doen in de gemeente die hen wilde beroepen. Doorliep de
kandidaat al deze fasen naar behoren, dan volgde het kerkelijke examen in de
classisvergadering en de bevestiging tot predikant. 101 Maar ook op dit punt werd geen
absoluut onderscheid tussen gestudeerden en bijvoorbeeld ex-schoolmeesters gemaakt.
Zo mocht schoolmeester Barend Hendricksz in 1601 al na één propositie door naar het
examen en moest proponent Outger Heddesz in 1610 tot drie maal toe zijn gaven laten
horen alvorens de classispredikanten hem goed genoeg vonden voor toelating tot het
kerkelijke examen. De kandidaat diende de classis te behagen, hoe zijn vooropleiding er
ook uitzag. Dat kon al direct bij de eerste proefpreek het geval zijn, maar dat kon dus
ook een poos duren. 102
94 Acta van de classis Edam, 11.10.1593.
95 Acta van de classis Edam, 13.2.1595, 6.3.1595, 17.4.1595, het examen van Lieven Jansz de Raedt,
beroepen te Middelie/ Kwadijk/ Hobrede.
77 Acta van de classis Edam, 31.3.1609. Niet alle punten van de Nederlandse Geloofsbelijdenis zijn terug
te vinden in deze beknopte opsomming, bijvoorbeeld de gedeelten over het schriftgezag en over het ambt
van de overheid en het laatste oordeel. Deze punten zitten wel in een latere opsomming uit 1602 (acta
25.2.1602 en 25.3.1602). Bij de vraag over de wet Gods zal men zich wellicht op de Heidelbergse
Catechismus hebben gebaseerd. Ook de volgorde van de genoteerde punten komt niet geheel overeen met
de volgorde van de artikelen van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Over de examenvragen in de Classis
Delft: zie Abels, Wouters, Nieuw en ongezien, dl 1, p. 545 (bijlage a). Over examens in het algemeen, zie
ook Van Deursen, Bavianen en Slijkgeuzen, pp. 38-42.
97 Acta van de classis Edam, 7.8.1628, dit betrof het preparatoire examen, afgelegd door Hubertus
Beuserius, rector te Monnickendam.
98 Acta van de classis Edam, 22.7.1596.
99 Acta van de classis Edam, 8.8.1605.
100 Acta van de classis Edam, 19.1.1594, 14.2.1594, 28.2.1594, 7.3.1594, 14.3.1594, 21.3.1594, 4.4.1594.
101 Acta van de classis Edam, bijvoorbeeld: 17.8.1598, 31.8.1598, 14.9.1598 (beroepingsprocedure van
Joris Strijdt in 1598); 6.6.1605, 25.7.1605, 8.8.1605, 26.9.1605 (van Victor van Trier in 1605).
102 Beide werden predikant in Beets/ Oudendijk. Acta van de classis Edam, 20.11.1601, 11.2.1602 (over
propositie door Hendricksz) en 26.4.1610, 3.5.1610, 17.5.1610 (over proposities door Heddesz).
hoofdstuk 5/ pag. 255