De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

hoewel de classis aanraadde om te zien naar iemand met meer ervaring, wellicht met het
oog op de moeizame verhouding tussen de beide gemeenten en hun voorgaande
predikanten. Etersheim en Schardam hielden echter vol, waarbij het verzet tegen de
classicale inmenging zo ver ging, dat de predikanten die hier van classiswege een dienst
kwamen leiden 'wtgespogen' werden. 38 Uiteindelijk werd Van Trier toch geëxamineerd
en in de dienst bevestigd 39 , om in 1608 al weer weg te willen 'om het kleijne gehoor' te
Etersheim. 40 Pas drie jaar later stemden kerkenraad en classis in met zijn vertrek, 'om
zijn moejelijcken gangh' en omdat de verhoudingen intussen aardig bekoeld waren. 41
De heer van Etersheim liet in 1621 van zich horen toen Schardam en Etersheim de al
genoemde Christiaan Dircksz wilden beroepen. Deze heer ging er vanuit dat hij dit
beroep zelfstandig kon uitbrengen, in plaats van te volstaan met het geven van zijn
goedkeuring aan een door de kerkenraad gemaakte keuze. De terechtwijzing van de
classis, die erop vertrouwde dat hij 'het recht der kercken niet en sal soecken in eenige
wijse te vercorten' 42 zou hij maar tot op zekere hoogte accepteren, want enkele jaren
later deed hij opnieuw van zich spreken, dan in zijn rol van heer van Oosthuizen.
Etersheim en Schardam bleven ondanks alle problemen gecombineerd. Dit gold niet
voor Oosthuizen en Warder. De kerkenraad van deze eerste plaats wendde zich in 1625
tot de classis met het verzoek om steun voor de separatie van Warder, een scheiding
waarmee de heer van Oosthuizen zich reeds akkoord verklaard had. Als argumenten
voerde Oosthuizen aan dat niet alleen de heer, maar de gehele kerkelijke gemeente en
de magistraat ermee instemden en dat de bediening ter plaatse zou verbeteren als men
over een eigen in plaats van een gedeelde predikant kon beschikken. Bovendien zou
betere hulp voor de armen mogelijk zijn als het aantal diensten en dus ook het aantal
collecten uitgebreid werd. Alle reden dus voor een scheiding, hoewel Warder zichzelf
aanvankelijk niet in staat achtte een eigen predikant te onderhouden.
De classis besloot inderdaad bij de Gecommitteerde Raden aan te dringen op financiële
steun om deze scheiding mogelijk te maken, met als hoofdargument dat anders de heer
van Oosthuizen wel eens buiten de classis om zou kunnen overgaan tot de benoeming
van een predikant, aangezien hij de absolute macht over de kerkelijke goederen van
Oosthuizen bezat. Blijkbaar reikte zijn invloed ten aanzien van predikantsbenoemingen
in Oosthuizen verder dan in Etersheim, want de dreiging van een autonoom optreden
was voor kerkenraad en classis zo reëel, dat de classis onverwijld instemde met de door
Oosthuizen in feite geforceerde scheiding én met een versnelde beroepingsprocedure
voor proponent Petrus Thorius, hoewel de classis aanvankelijk niet erg onder de indruk
was van diens gaven. 43 Drie jaar later kon de kerkenraad van Oosthuizen een beroep van
elders op diezelfde Thorius afwenden door de classis te attenderen op het risico dat de
heer dan een predikant zou kunnen opdringen. 44
Ook in het nu zelfstandige Warder werd in 1625 een proponent beroepen, te weten de
Leidse student Petrus Lucasz Hugius, afkomstig uit Enkhuizen. Bij deze procedure liet
de Edamse magistraat, als ambachtsheer van Warder, van zich horen omdat de
kerkenraad van Warder verzuimd had haar te informeren. 45 De zaak werd in den minne
38 Acta van de classis Edam, 3.2.1605, 9.5.1605, 6.6.1605.
39 Acta van de classis Edam, 25.7.1605, 8.8.1605, 26.9.1605, 10.10.1605.
40 Acta van de classis Edam, 7.7.1608.
41 Acta van de classis Edam, 21.3.1611.
42 Acta van de classis Edam, 1.4.1621, 19.4.1621. Over beroepingsprocedures, zie verder paragraaf 5.1.
43 Acta van de classis Edam, 8.12.1625, 22.12.1625, 18.3.1626, 5.5.1626.
44 Acta van de classis Edam, 11.12.1628.
45 Acta van de classis Edam, 5.5.1626.
hoofdstuk 3/ pag. 134