De classis Edam 1572-1650 - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Hoofdstuk 3:
De classis Edam, haar leden en haar vergaderingen
Dankzij de ondertekening van de satisfactie door Amsterdam in februari 1578, was de
burgeroorlog in Holland zelf beëindigd en kon de bevolking herademen. De militaire
strijd werd in de loop van datzelfde jaar weliswaar buiten Holland in alle hevigheid
hervat, maar binnen het gewest kon een begin gemaakt worden met het herstel van de
verwoeste huizen, kerken en landerijen. Bovendien werd in het gehele gewest de
verdere op- en uitbouw van de gereformeerde kerk voortvarend ter hand genomen.
Zoals beschreven, zorgde de groei van het aantal predikantsplaatsen en kerkenraden
ervoor dat men ook in de classis Edam naast de wekelijkse of tweewekelijkse
predikantenvergaderingen, volwaardige classisvergaderingen ging houden. Deze
overgang van coetus naar classis heeft zich ergens tussen 1578 en 1582 voltrokken en
leidde er tevens toe dat de classicale taken, die in de jaren ’70 nog grotendeels door de
Noord-Hollandse synode werden vervuld, nu door de classis zelf ter hand werden
genomen. Alle reden dus om de blik op de classis en haar vergaderingen te richten om
te zien welke rol de classis Edam wilde en kon vervullen in het confessionaliseringsproces
binnen de eigen regio.
In dit hoofdstuk zal allereerst in beeld worden gebracht hoe vanaf de jaren ’80 de
verdere toename verliep van het aantal predikantsplaatsen binnen de classis Edam, wie
daartoe het initiatief namen en welke rol de classis daarbij speelde. Om te kunnen
analyseren wie van zich lieten horen in de classicale vergaderingen, is het immers van
belang om te weten, welke kerkenraden er vanaf welk moment vertegenwoordigd
konden zijn. In het verlengde daarvan zal beschreven worden hoe de loopbanen eruit
zagen van de predikanten die binnen de classis Edam werkzaam waren en of zich
daarbij verschuivingen in de tijd voordeden.
Zodra de leden in kaart zijn gebracht, zal de wijze waarop de classisvergaderingen
verliepen, onder de loep genomen worden. Hoe strak was de classis Edam intern
georganiseerd? Kwam hier in de loop van de onderzochte periode verandering in? Hoe
was de gang van zaken tijdens de vergaderingen? Hoe was de opkomst en wie zetten de
toon? Welke functies onderscheidde men en door wie werden die vervuld? Hechtte men
aan ervaring of speelden juist andere factoren een rol bij het verdelen van functies?
Vragen die in dit hoofdstuk centraal staan.
3.1. Combineren en separeren: de verdere groei van het aantal predikantsplaatsen
binnen de classis
De stad Edam beschikte direct vanaf de overrompeling van de stad door de geuzen in
juni 1572 over een eigen predikant en werd vanaf 1574 nagenoeg onafgebroken door
twee predikanten bediend. Vanaf 1645 telde Edam zelfs drie predikantsplaatsen. Een
rijkdom die de beide andere steden in de classis nooit gekend hebben. Monnickendam
kon in 1574 haar eerste predikant verwelkomen, maar het zou tot 1621 duren voor te
Monnickendam een tweede predikantsplaats gecreëerd werd. Dit na zware druk van de
hoofdstuk 3/ pag. 126