kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

ere kontingentziarekin bat datorrelako. Arestian adierazi den legez,
zientziaren autokritika diziplinek egin dituzten ekarpenez gain,
eraldaketaren eragile nagusia ezagutza zientifikoaren garapena bera izan
da. Bilakaera horrek adierazpen ikusgarriak izan ditu. Eredutzat jo
daitekeen bat tradizio positibista zalantzatan jarri duen XX. mendeko
fisikaren garapenean antzematen dugu. Horrela, mundu fisikoaren ohiko
ikusmoldeak, hots, 1905ean Einsteinek Erlatibitate Bereziaren teoria
formulatu baino lehenagokoak, abiaburutzat hartzen zuen errealitatea —eta
hura deskribatzen duen fisika— bakarra dela eta behatzaile guztiek modu
berean ikusi —eta deskribatu— behar dutela, edozein delarik erabilitako
inertzi erreferentzia. Baina, espazio absolutuaren ametsak porrot egin zuen
ikusi zenean distantziak aldatu egiten direla neurketarako baliatutako
inertzi-erreferentzia sistemaren arabera, eta denbora —behatzaileek hartaz
egiten duten neurria— ez dela berbera sistema inertzial desberdinetan
(Sánchez Ron, 1996: 267). Halatan, Einsteinen erlatibitatearen bi teoriek,
Bereziak eta Orokorrak, zalantzatan jarri zuten aldagai jakin baten
ezagutzaren balio absolutua; aitzitik, hura beste aldagai batzuen baldintza
zehatzetara ezinbestean lotuta zegoela berretsi zuten.
Bestalde, mekanika kuantikoaren garapenak, Heisenbergen
Indeterminazio Printzipioaren ondorioz, agerian utzi zuen mundu
mikrofisikoan ez direla nagusi lege deterministak, mundu makrofisikoan
diren bezala. Hartara, errealitate fisikoan bertan datza ziurgabetasuna eta ez
soilik objektuaren giza ezagutzan. Azkenik, XX. mende amaieran,
konplexotasun maila handia daukaten sistema kaotikoen azterketek,
denbora luzeetarako iragarpenen ezintasuna erakutsi dute. Hori guztia
gertatu da, beraz, gainerako zientzientzat betidanik eredu izan den fisikaren
esparruan.
294