kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

naturala, ez da, praktikaren poderioz bultzatzen da eta praktikak ere eratortzen
ditu beste guzti horiek. Prozesua kulturala da, nahi kontziente bat behar da, hori
argumentazio eta oinarri batzuekin egin behar da eta, gero egin egin behar da
(5. Elkarrizketa).
Aurreko planteamenduei lotutako hirugarren ideia nagusi bat ere
antzematen da Txepetxen planteamenduetan, nahiz eta ideia hori ez den
beti esplizituki formulatuta agertzen. Oro har, esan daiteke hizkuntzaren
bizitzan eragiten duten faktore objektiboak bazter utzita, hizkuntza
gauzatzen duen hiztunaren kontzientziatze lanek merezi dutela arreta haren
kontzeptualizazioan. Hartara, gizabanakoa eta bere kontzientzia dira
Txepetxen abiapuntuak hizkuntza aldaketa ulertzeko unean, eta ez
gizarteko makroegiturazko faktoreak, boterearen egiturak barne. Ildo
horretan, haren ustez, hizkuntza baten minorizazioa eragiten duen
diskriminazioa ez da izaten batez ere legeak dakarren diskriminazioa,
buruko diskriminazioa izan ohi da oroz gain. Horregatik, haren ustez, ez du
zentzurik ezta eragin praktikorik ere, hizkuntza bat legearen aldetik beste
baten pareko egiteak, —euskalgintzako zenbait eragilek marko juridikoaren
aldaketa eskatzean egiten zutenaren ildotik— baldin eta bere hiztunak ez
badira adimenez aldatzen 305 . Gizabanakoen, alegia, hiztunen kontzientzia
aldaketa dago gizarte aldaketa prozesuaren abiaburuan. Txepetxen hitzetan,
305 Honela zioen Sánchez Carriónek “La Realidad y la Ley” izenburuko artikuluan: Lo
que a la postre cambia la realidad no es la ley, sino la creencia en la REALIDAD DE
LA LEY. Y esta creencia depende de dos elementos: la ignorancia y el miedo. Miedo a
quedar socialmente postergado y ser objeto de “sanción”, de castigo. E ignorancia de
lo que es justo e injusto (…) El miedo y la ignorancia cimentan la inconsciencia. La
inconsciencia permite la manipulación colectiva. Y la colectividad manipulada queda a
merced de lo que quieran hacer de ella aquellos que rizando el rizo de la tergiversación
dicen representarla. Esta es la trampa, y por eso para deshacer la trampa no basta con
cambiar o suprimir la ley. Es preciso, en cambio, ir a su núcleo, a la creencia (…) La
ley por sí sola no garantiza nada (…) Es conciencia lo que nos falta. Y como parte de
ella, conciencia lingüística. Y es conciencia lo que necesitamos recuperar (…) Me
parece un equívoco el desplazar el problema desde la conciencia lingüística hacia el
cambio de marco jurídico existente: eso sí, perfectamente subsanable si subordina el
segundo a la primera o, por lo menos, no hace depender del logro del segundo el inicio
del esfuerzo de concienciación (Sánchez Carrión, 1991: III,IV,V).
620