kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

gizaldietan metaturiko kultura oinordetza belaunaldi berriei ematea zuen
helburu, horrela, euskararen erabateko desagerpenari itzuri ahal izateko
(Gurrutxaga, 1985: 187).
Hartara, erbestean egindako ekimenak apalak izan ziren arren, euskal
gizartean ezarri zen zapalkuntza kulturala kontuan hartuta, euskal
kulturaren biziraupena bermatzea egokitu zitzaion erbesteratuko kulturgile
taldeari. Hala, belaunaldien arteko katebegi lana egin zuten erbesteko
intelektualek. 40ko epealdi latzaren ostean, Iztuetaren ustez, euskararen
aldeko ekimenen susperraldia bideratuta zegoen 50eko hamarkadan zehar
bai erbestean bai barnealdean (Iztueta, 1996: 340). Horren adibide argia da,
besteak beste, argitalpenen ugaltzea: Euzko Gogoa, Egan eta Jakin.
Bestalde, 1950eko hamarkadaren erditik aurrera, euskararen aldeko
gogoeta kolektiboak agertu ziren, esparru politikoan nahiz linguistikoan.
Ildo horretatik, adierazgarriak dira Euskal Gobernuak Parisen antolaturiko
Euskal Batzar Orokorra eta Euskaltzaindiaren Arantzazuko Biltzarra, biak
1956an eginak. J.A Agirre lehendakariak sarrerako hitzaldian adierazi
bezala, honako lau kezka hauek eraman zituzten euskal politikari eta
kulturgile euskaltzaleak Parisen elkartzera: euskal gobernuaren porrota
nazioarteko politikan, barrukoen eta erbesteratuen arteko harremanik eza,
beste belaunaldi baten sorrera eta, azkenik, plangintza politiko berriaren
beharra 238 . Arantzazun, berriz, gerraz geroztik lehen aldiz bildu ziren
238 1956ko Euskal Mundu Biltzarrean azaleratutako kezka horiek belaunaldi berriaren
agerpenaren eta haren eskakizunen —eskakizun politiko zein kulturalen— ondorio
nabarmena izan ziren. Belaunaldi horren planteamendu kritikoen plazaratze publikoa
gero eta modu kementsuagoan burutu zen 50eko azken urteetan. El franquismo iba
consolidándose con el beneplácito de los aliados, mientras que en las relaciones
políticas se hacía sentir ya la impaciencia de veteranos militantes y de la nueva
generación. Uno de esos momentos ocurrió en París, con las declaraciones de Monzón
en el Congreso Vasco Mundial: la política vasca del exilio debía dar una más clara
prioridad al euskera (1956). La cultura vasca había comenzado a moverse, allí donde
podía. Los más apasionados de entre los nuevos euskaltzales sentían la necesidad de
denunciar el genocidio idiomático que sufría Euskal Herria: una de esas voces fue la de
497