kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

akarra zen. Zientziak, alegia, arrazoitik sortutako ezagutza mota
legitimoak ere, giza kontrola garatzea izan zuen helburutzat hasiera-
hasieratik. Kontrol egintza hori bi esparrutara zabaldu zen. Alde batetik,
izadiaren eta indar naturalen kontrolera zuzendu zen. Ildo horretan, fisika
berriaren ekarpenak —mundu fisikoa gobernatzen duten legeen
aurkikuntza burutu zuen Newtonen figurak ordezkatuta, luzaroan—
erabakigarriak izan ziren mundu fisikoaren irudikapen berria
hedatzerakoan. Horrela, erregulartasunez zuzendutako artefaktuaren eredua
egin zen ezaguna. Nabarmena denez, mundu fisikoaren irudikapena ezin
egokiagoa izan zen, harrezkero aurreikusi daitekeen makina kontrolagarri
gisara agertu baita izadia gizakien aurrean.
Izadiaren erregulazioarekin batera, giza bizitzaren gaineko
kontrolaren auzia planteatu zen Aro Modernoan. Horixe izan zen
arrazoiaren aplikaziorako bigarren esparrua. Azken alderdi hori oinarri-
oinarrizkoa da ordena sozial modernoaren eraikuntzan nagusitutako gizarte
ingeniaritzaren joera ulertu gura bada. Naturaren menderatze zientifiko-
razionalak eskasia saihesteko ondasun materialen oparotasuna erdiestea
zeukan, besteak beste, helburutzat. Eraketa sozialean arau razionalen
garapena bultzatzeak, berriz, gizakia irrazionaltasunaren iruzurretik
askatzea bilatzen zuen. Mitoaz, erlijioaz eta sineskeriaz, azken batean,
boterearen erabilera arbitrario oroz salbu utzi nahi zituen arrazoiak gizakia
eta giza elkartea. Halatan, edozein tokitatik begiratuta, aise antzematen da
emantzipazioaren utopia proiektu ilustratu modernoan. 4
4 Zientzia, arrazoia, askatasuna eta giza ongizatearen arteko lotura razionala hautsi egin
zen geroago, historiaren esperientziak arrazoiaren iruntzia erakutsi zuenean: arrazoi
instrumentalaren nagusitasunaren ondorio gaiztoak, unibertsaltasunez mozorrotutako
interes partikularraren inposaketa, estatu arrazoiaren garaipena, bizitzaren esparru
guztietan —politikan, ekonomian zein kulturan—, gutxiengoek gehienak mende hartu
izana, … Eragin horiek goizdanik azaleratu baziren ere —gogora ditzagun adibidez,
estatuaren menderatzea edo harreman ekonomiko kapitalisten garapena—, Beranduko
33