kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Modernoan ezagutza zientifikoa ezinbesteko erreminta bilakatu dela
edozein eginbehar intelektualetan.
Zer adierazten du garaian garaiari dagozkion kultura tresnen
erabilerak? Argi eta garbi, Aro Modernoan erresistentzia kognitiboa
agertzen duten hizkuntza komunitate gutxituak ez direla berez hizkuntza
aurremoderno, herri hizkuntza (vernáculo deritzotena) edo antzeko
erlikiaren jabe. Baina ezta ustezko “urrezko aro” batetik jasotako kultura
sistema baten jagole garbizaleak ere, hainbatetan mendeko kulturgileek
aurkeztu duten bezala. Kultura jatortasuna eta bereizkuntzaren izenean ezin
da dagoeneko komunitate euskaldunaren kultura garaikidea Mendebaldeko
kulturaren logikatik at kokatu. Zorionez edo zoritxarrez, euskal
komunitateak eta bere inguruko erdal komunitateek, —jakina, botere
egoera desberdinetatik abiatuta— arrazoi mendebaldar eta
“eurozentrikoaren” mende jokatzen dute. 202 Logika horretan sortzen dira
gaur egun nagusi diren menderapen moldeak eta logika horretan utzi
daitezke agerian molde horien funtzionamendu mekanismoak. Hartara,
zein ongi egokitu diren jeneralean aldian aldiko mentalitatearekin. (Azurmendi, 1987:
130-131).
202 Erizek, esate baterako, bereizi egiten ditu XIX. mendera arteko euskal kultura eta
harrez gerokoa. Haren ustez, XIX. mendera arte euskal kultura Mendebaldearen iraupen
logikaz at zegoen. Kulturen historia egiterakoan bi ikuspegi desberdin erabil daitezke
Bertrand Badieren ustez: iraupenaren kontzepzio bakarra duen eta denei ezartzen zaien
ikuspegi eurozentriko edo mendebaldarra, bata, eta kulturen aniztasuna aintzat hartu
eta bakoitzari bere izaera berezia aitortzen dion ikuspegia, bestea. Horren arabera,
Mendebaldez kanpoko kulturak egoera bikoitzean aurkitzen dira gaur egun (…) Gure
kasuan (…) kultura bat euskal kultura litzateke eta bestea, eurozentrismoaren
parametroetan oinarritutakoa, erdal kultura. Euskal Herriko aldi asinkronikoa, hau da,
besteen gurpilean irentsia izan gabe berezko bilakaera eraman zuenekoa, oso ezaguna
zaigu, Antzin arotik harremanetan egon da-eta kultura indoeuroparrekin. Geroztik
Mendebaldeko kultura nagusiekiko aldi sinkronikoan bizi izan dela esan daiteke, nahiz
eta euskararen historia azaltzerakoan esanguratsuak diren gorabehera handiak —
Erromatar inperioa hondatu zenekoa, esate baterako— izan. Sinkronia/asinkronia
irizpideen arabera, mailaketa bat egin daiteke erdal kulturaren esku hartzeari
dagokionez: XIX. mendera arteko gizartea, alde batetik, eta bestetik, industri gizartea
(Erize, 1997: 35).
460