kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

kulturaren eta hizkuntzaren legitimazio lanetarako. Ildo horretatik,
gertakari aipagarriak daude, esate baterako, Gipuzkoako Diputazioaren
babesean, 1907an Julio Urkijok RIEV aldizkaria (Revista Internacional de
Estudios Vascos) sortu zuenekoa, bertan adituek euskal filologiako alor
desberdinak metodo zientifikoz landu zitzaten. Iztuetaren hitzetan,
atzerriko kolaborazioetara irekita zegoen aldizkari horrekin eremu egiazki
berria zabaldu zitzaion euskal filologiaren lanketari (Iztueta, 1996: 323).
Adibide bat besterik ez da. Izan ere, argitalpen horren ondoan heziketadun
euskaltzale sakabanatuak elkarlanean biltzeko eta euskararen aldeko
egintzak sustatzeko xedearekin makina bat aldizkari jaio zen Pizkunde
garaian (berbarako, Euskal-Esnalea 1908an Campionen zuzendaritzapean
sortua eta beste asko).
Aldizkarien sorrera premiak aditzera ematen du euskal esparru
kulturalak, esparru izateko, erakunde kulturalen beharrizan larria zeukala.
Kulturgileek aski ongi zekiten hori. Esparrua taxutzeko eta egituratzeko
instituzioak sortu beharra zegoen ezinbestean. Eta sortu ziren. Eragin
handiena izan zuenetarikoa Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Estudios Vascos
elkartea dugu: Hego Euskal Herriko lau Diputazioen onarpenarekin jaiorik,
hezur-haragizko erakunde bilakatu zen 1918ko Oñatiko Biltzarrean. Eusko
Ikaskuntzaren funtsezkotasuna berak zuzenean buruturiko kultura
egintzetan ez ezik euskal kultura esparruan bultzatu zuen erakundetze
ahaleginean dago. Saio horren emaitza dugu 1919 urtean gauzatutako
Euskaltzaindia, euskara jagon eta euskarari buruz ikerketa zientifikoak
egiteko sortu zen erakundea, geroago, hizkuntza minorizatuaren corpusa
arautzeko hain erabakigarria izan dena. Bestalde, unibertsitaterik ez izatean
Eusko Ikaskuntzak ordezkatu zuen gabezia hori. Izan ere zientziaren sailei
dagozkien euskal gai funtsezkoenak eta larrienak elkarte horrek landu
473