kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

zein antzerkigintzan ekoizpen jasorik eskuratu zen. Azkenik,
irakaskuntzaren alorrean ere, irakasteredu elebidunen zehaztapenean eta
luze-zabaleko berrikuntza pedagogikoan, ikasmaterialgintzan eta
ikastetxeak sortzen nahiz kudeatzen luzarora emankorra izan den bide
urratze sakona zehaztu zen.
Jakina, mugimenduak erdietsitako aurrerapenak, oro har,
nabarmenagoak izan ziren formulazio mailan burutzapen praktikoetan
baino. Testuinguru soziopolitikoak —mugimenduaren aukera politikorako
egiturak —jarritako marjina estuak eta mugimenduak berak euskal
gizartean zeukan ainguraleku ahulak daude euskal pizkundeak bere
egitasmoak garatzeko eduki zituen eragozpenen artean. Ildo horretatik, M.
Zalbidek kanpo eta barne arrazoiei eragozten dizkie euskal kultura
mugimenduaren emaitza ahulak (Zalbide, 1988: 403-404).
Kanpo arrazoien artean bi bereizten ditu. Nazioarteko egoera
politikoa dago, batetik: XX. mende hasierako Europan, nazio eskubideak,
lehen Mundu Gerran auzigai bihurturiko Erdi- eta Ekialdeko Europako
kasu jakinetara aplikatu ziren ia soil-soilik, gatazka belikoaren ostean
aplikatu ziren neurrian. Versaillesko Tratatuarekin amaiera eman zitzaion,
de facto, mugaberritze lan horri. Pizkundeko indar nazionalistak indartsuen
agertzen ziren Hego Euskal Herrian, Espainiako estatu mailako egoera
politikoa dago, bestetik. Estatuak, bere barneko nazioei autonomi aginpide
sendo bat emateaz atzera egin zuen 1919tik aurrera, eta izoztaldi latza
etorri zen 1923an. Gerra zibila hasi ondoren baino ez zen autonomia
politikoa lortu, eta ez lurralde osoan.
Mugimenduari berari dagozkion barne arrazoien artean, beste bi
hartzen ditu aintzat Zalbidek. Batetik, etnokulturazko ezaugarri galdu edo
491