kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Arestian esan denez, 80ko hamarraldiaren bukaeratik aurrera beste
ziklo bat zabaldu zen euskalgintzan. Halaz ere, aro horretan ez zitzaion
amaiera eman aldaketa politikoak euskalgintzan sortutako banaketari.
Txepetxen diskurtsoarekin batera mugimenduan gailendu zen interpretazio
markoaren nagusitasunak ez zuen ekarri hizkuntzaren ikusmolde
“politikoaren” desagerpena. Bi ikusmoldeek iraun zuten esparruan, bata eta
bestea indar desberdinez horniturik egon arren. Hala, euskalgintzaren
esparrua zatitu egin zen maila kognitiboan eta (politiko)ideologikoan,
bereizi egin zen maila estrategikoan eta dibertsifikatu egintza moldeetan
ere. Hori guztia, azken urteetan, kulturgileen arteko eztabaida eta
adierazpenetan adierazi da, baita erakunde eta elkarteen askotariko helburu,
egintza molde eta estrategietan ere. Funtsean, euskalgintzaren nolakotasun
politikoa eta kulturala —hartara, bere autonomia— ulertzeko hainbat modu
egon dira lehian.
Hor badago betikoa, ezta? Bata, euskara ez da politika, euskara ez da
politikarekin nahastu behar. Euskara ez da partidismoarekin nahastu behar.
Euskara oso tema politikoa da eta kultura eta kulturgintzan diharduena nahiz
eta nahigabe politikagintzan ari dela, polisaren hitzik zabalenean (…) “Ez, ez,
ezin da politikarekin nahastu, politikarekin nahastea ez zaigu komeni”. Erabat
kontrara. Beste gauza bat gero nik (…) hori esan behar dudan edo hori esanda
jendea erakarri ordez uxatu egingo dudan eta ixildu egingo naizen. Nik neuk
pentsatzen dut euskalgintzan egiten den guztia oso-oso politikoa dela eta, are,
aurrerantzean, gero eta politikoagoa izango dela gainera. Hori oso oso garbi
daukat. Beste gauza bat da betikoa, partiduak eta (…) gure Euskal Herri
honetan dagoen zera, ezta? Ba partidu politikoek askotan dena zeharkatzen
dute, eta orduan zailtasun ikaragarria dago partiduetatik edo partiduen unean
uneko konsignetatik aparte proiektuak aurrera ateratzeko. Hori nik bizi izan dut
eta jarraitzen dut bizitzen. Baina horrek eta horrenbestez esatea kulturan aritu
ahal zarela ikutu gabe politika uste dut falazia bat dela (10. Elkarrizketa).
Nolanahi ere, euskalgintzak ezin izan du kulturako beste azpiesparru
batzuek, literaturak esaterako, azken urteetan lortu duten autonomia maila
erdietsi. Izan ere, euskal literaturaren esparruak “arazo linguistikoa”
gainditu duen heinean atzeman du bere beregaintasuna. Baina, euskalgintza
628