kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

hartzen ari zen euskal nazionalismoarekin elkarturik burutu zen. 213 Izan ere,
Pizkundearen asmoek —euskal gizartearen sozio-kulturazko oinarri berriak
jartzea— eta Aranak sortu berri zuen nazio-berreraikuntza proiektua bat
zetozen euren filosofian eta ildo nagusietan. Pizkundean, hartara, kultura
eta politika, hizkuntza eta identitatea uztartuta zeuden modu estuan. Elite
intelektualek sortutako interpretazio markoa eta Aranaren formulazioak
eskainitakoa —arrazaz gain euskara zen herri nortasunaren iturri eta zeinu
bereizgarri— sintonia berean kokatu ziren eta horrek euren indarra
areagotu zuen. Nazio eraikuntzaren bide beretik, mugimendu kulturalak
desagertzen ari zen gizarte molde zaharraren hondakinetatik
etnokulturazko osagai jator guztiak jaso eta bildu nahi zituen. Eta, horrekin
batera, gizarte modernoan taxutu beharreko elementu berriak “euskal erara”
sortzea eta egokitzea zeukan helburutzat. 214
213 Euskal foruzaletasunetik nazionalismorako iraganbideak Espainiako estatuak
zentralizazioaren alde hartutako neurrietan izan zuen bere sorburua. Tras las leyes
abolitorias del régimen foral, se inicia en las Provincias Vascongadas y en Navarra un
movimiento de resistencia que es también un replanteamiento del problema vasco.
Mientras en la España del Antiguo Régimen la existencia de un País vasco autónomo
fue compatible con la naturaleza del Estado Español, la apartenencia a España del
País (en su parte Peninsular) no ofreció ninguna duda para los escritores fueristas;
pero al tomar el Estado Español su nueva faceta centralista y antiforal, un
replanteamiento de la cuestión se hizo necesario para aquellos intelectuales que se
identificaban con un pueblo vasco peculiar y distinto. La salvaguardia de esa
particularidad se hacía incompatible, al menos en alto grado, con la apartenencia del
País a España (Lopez Adan “Beltza”, 1974: 67). Euskal nazionalismoaren sorrerak
ondorio politikoak ez ezik kulturalak ere izan zituen. Eusko Pizkundeaz hitz egitean
Sabino Aranaren aurreko eta ondoko aldia bereizi ohi dira, honekin aditzera emanez
Abandokoaren planteamendu nazionalistak foru-ikuspegiarekiko etena inplikatzen zuela
eta, ez bakarrik maila politikoan, baita kulturalean ere. Honen frogarik nabariena da
berebiziko mungimendua sortu zuela. Eta sortzen du, hain zuzen, euskal kulturgintza eta
nazio-proiektua barne-inplikatzen dituelako (Iztueta, 1996: 325).
214 Nationalist proto-élites form an increasingly coherent intellectual community
activated by the ideal of a culturally united and socially solidary national society (…)
These proto-élites are the essential synthesizers, separators, popularizers, and
organizers on whom the spread of nationalism depends (Fishman, 1989: 120-121).
476