kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

zabalen ateak ireki zizkion euskarari; horrela sarbidea lortu zuen ordura
arte galarazitako ezagutza zientifikoaren eremuetan: ekonomian,
soziologian, historian, filosofian, zientzia zehatzetan, fisikan, eta abar
(Jauregui, 1981: 267-271). Ororen buruan, euskal kulturaren alor guztietan
—kantagintza eta arteak barnean hartuta— eragin sakoneko berrikuntza
kulturala izan zen.
1918-1922 urteetako saio antzuen ostean, euskara batuaren oinarriak
1968ko udazkenean Arantzazun egindako Batzarrean finkatu zituen
Euskaltzaindiak. Frankismoaren etenaz geroztik 1951-1952ra arte itxaron
behar izan zen —Krutwig eta Villasanteren eskutik— batuaren kezkaren
lehenengo zantzuei erreparatzeko. Euskaltzaindiaren erabakiak, dena den,
ez ziren berez instituzioaren beraren eta haren partaide ziren kulturgile
“tradizionalen” ekimenez sortu. 1960ko hamarraldian bazegoen jadanik
belaunaldi berriko gazteen artean batuaren bilaketan grinatsu zebilen
euskaltzale multzo esanguratsua —Hegoaldean Anaitasuna, Jakin eta
Zeruko Argia aldizkarien inguruan eta Iparraldean Euskal Idazkaritza
elkartean bildutakoak—. 1963-1964 urteetan, Txillardegiren
zuzendaritzapean, Baionako Euskal Idazkaritza hizkuntza batuaren
oinarriak aztertzeko asmoa mamitzen hasi zen. Horretarako, euskalki
guztiak ordezkatzen zituen Batzorde berezi bat hautatu zen eta hiru gai
nagusi arakatu zituzten: izenaren deklinabidea, aditz laguntzailea eta
Euskal Herriko toponimia, hurrenez hurren. Halatan, 1964an proposamen
batzuk onartu eta argitara eman ziren, Euskaltzaindiari bere iritzia eskatuz.
Erantzun hori, ezaguna denez, lau urtez luzatu zen oraindino ere. Bitartean,
Jakin, Zeruko Argia eta Anaitasuna aldizkariek bere egin zituzten
erabakiak. Idazle gazteak Ermuan bildu ziren berriz ere 1968ko ekainean
presio egiteko asmoz. Bertan idatz arauei zegozkien erabakiak eta hiru
txostengile nagusien lanak onartu ziren. Hartara, Euskaltzaindiak
518