kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

nagusietarikoa bere hastapenetan, alegia, XIX. mendearen azken
herenean. 207 Aldi horretan, euskal Foruen abolizioarekin batera (1876)
Euskal Herri osoan hasi zen mugimendu sozio-kulturalak mugimendu
intelektual moderno baten ezaugarriak biltzen ditu. Eusko Pizkunde
modura ezagutzen den mugimendu horrek hitzez hitz bete zituen beste
mendeko hizkuntza komunitateek garai berean buruturiko “pizkunde”
ereduak.
Izan ere, M. Siguanen iritziz, hiru urrats paradigmatiko atzematen
dira hainbat intelektualek XIX. mendean bultzatutako pizkundeen ereduan
(Siguan, 1988). Lehendabizi, kontzientzia kolektibo baten sorrera egon ohi
da non, hizkuntza komunitateak —hastapenetan, haren kide batzuek—
elkartasun edo nortasun ikurtzat hartzen duen hizkuntza. XIX. mendeko
Europan aski nabarmena da “historiak bazter utzitako” hizkuntzen eta
kulturen aldeko interesa eta kezka. Ildo horretatik, Alemaniako
pentsamendu erromantikoak izan zuen eraginik zenbait herrialdetan bizi
izandako pizkunde literario eta kulturaletan. Elkartasun kontzientzia hori,
dena den, “besteari” buruzko harremanetan eratzen da. Siguanen hitzetan:
Estoy hablando de lenguas minorizadas y por tanto de situaciones en las que
coexisten dos lenguas relacionadas a su vez con estructuras de poder y de
prestigio. Por tanto, la conciencia de solidaridad entre los que hablan o se
sienten responsables por la lengua minoritaria será una solidaridad en relación
con estas estructuras de poder. Y dado que las estructuras son distintas en cada
caso también lo serán las formas concretas de esta toma de conciencia (Siguan,
1988: 67).
Kontzientzia kolektiboak desberdintasunaren egitatea hartzen du
oinarritzat. Baina, publikoki adierazi behar den heinean, kontzientzia hori
ideologia bilakatzen da pentsamenduaren esparruan eta proiektu politiko
207 Jakina da euskararen aldeko aldarrikapenak eta apologiak XIX. mendea baino askoz
lehenagokoak direla. Dena den, XIX. mendearen azken urteetara arte ez dugu aurkitzen
mugimendu soziokultural eratua Euskal Herrian.
467