kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

euskararen goraldian eduki zuten eragina. Ikastolen sorrera ere ez zen
eragin horretatik at geratu. Halatan, ikastolen sorrera ezin daiteke hartu
euskararen aldeko ekimen kultural sinple modura. Aitzitik, euskarazko
eskola edo ikastolaren proiektua, 60ko hamarkadako bestelako kultura
ekimenen antzera, zuzenean edo zeharka nazionalismo eraberrituaren
ekinbide politikoari lotzen zaio.
Hau funtsezkoa da ikastolen mugimendua ulertu ahal izateko, alegia, ikastola ez
da soilik euskaraz egiten den eskola bat, baizik eta herri nortasuna eta nazioa
oinarritzeko eta finkatzeko sortu egiten den baliabide bat; ikastolan parte
hartzea, euskal eraikuntzan aritzearen sinonimoa da, eta argi daude honek
dituen inplikazio politikoak (Fernandez, 1994: 105).
Euskal kulturaren modernizazioaren testuinguruan, mugimendu
zabalago baten atal garrantzitsua —agian maila praktikoan nahiz
sinbolikoan garrantzitsuena— osatu zuten ikastolek. Garrantzi hori, besteak
beste, ekarri zuten jauzi kualitatiboan hezurmamitu zen. Izan ere, I.
Fernandezek azpimarratzen duen moduan, ordura arteko hizkuntzaren
gordetze funtzioak, hau da, euskal hizkuntza komunitateak euskara gal ez
zedin egindako jarduera guztiak —elebitasunezko saiakerak—, beste
dimentsio batera igarotzen dira eta hizkuntzaren berreskuratze funtzioa
nagusitzen da ikastolen sorrerarekin batera (Fernandez, 1994: 122).
Bestalde, heziketa soilaz gain, ikastolak hizkuntza komunitatean
integratzeko bidea ematen du, hizkuntzaren transmisioa ez ezik hiztun
komunitatearen zabalkundea bermatuz. Sozializazio eta zabalkunde lan
horiek euskara batuaren eredupean hezurmamitu zituzten gehien bat
ikastolek.
Ikastolak indarrean zegoen hezkuntza ofizialetik kanpo eratu ziren,
areago, hezkuntza ofizialak ezarritako eskola eredu erdaldunari aurre
egiteko. Horiek horrela, garai hartako kultura ekimen gehienak bezala,
520