kulturgileak gizarte mugimenduetan - Euskara

Orduan (…) zeuden pertsona batzuk hortan ari diranak eta daukate esperientzi
maila urte batzuetakoa, jaten dute oinarri teoriko batzuetatik, eta oinarri teoriko
horiek eta beraien bizipenak oso konkordantzia handia daukate: “ostia!, es ke
hau da nik sentitzen detena, hau da nik egin nahi detena!, ez?” Orduan horrek
izugarrizko energia du, ez? Eta gero, bueno, jarri ahal dira horri adibideak. Eta
hor hobiena da pixka bat bizipena, ondo, eta bestea, teoria, baina behar izaten
ditugu ereduak, ez? Eta ereduak, ba nik uste det, zorionez bazeudela eta,
orduan, horrek eman zion izugarrizko sinesgarritasuna pixka bat dinamika berri
horiei, ez? Eredua, zein zegon? Ba eredua ikastolak ziran hezkuntza alorrean
(…) Eta hori, gainera, hizkuntza komunitatea artikulatzeko balio izan du, iritzi
politiko diferenteetako jendea aritzeko toki izan da eta abar, ez? (…) Eta nik
uste det horren mimetismo bat izan zirala euskara elkarteak, ez? Bizipen hori
badaukagu baino gizarte mugimenduen norabide horrekin ez da nahikoa, hor
izan ziren oinarri [teoriko] horiek oso ondo enkajatzen dira egin nahi degun
horrekin eta, kasu hortan “Arrasate Euskaldun Dezagun” dago, badakizu, eredu
historikoa bere txikian edo bere tamainan, ez? (5. Elkarrizketa).
Aintzat hartuta bere lanak euskalgintzan izan zuen zabalkunde
prozesua eta ondorengo eragina, Txepetxek modu oso egokian irudikatzen
du mugimendu intelektualaren tradizioak une jakin batean izan dezakeen
garrantzia 299 . Dakigunez, kulturgile bat testuinguru sozial eta
instituzionaletan eratzen da intelektual gisa. Mugimendu intelektualek, hain
zuzen ere, mugimenduaren testuinguruan eratzen dute beren eginkizuna,
(diskurtso propioa, osagarritasunaren kontzeptua barneratua duena, euskal
komunitatea subjektutzat hartzen duena eta gizarte harremanetan interbenituz,
euskarari behar duen “tornuia” ematen saiatu dena) (…) Balorazioa egiteari ekin
aurretik, beste edozein azterketa egin behar denean lez, kasu honetan ere, EKB sortu
zeneko sasoi eta kontestuari erreparatu behar diogu lehenengoz. Alde batetik, giro
politikoa eta horrek eskatzen zuen morrontza (…) Transbertsalizazio politikoak,
estiloak eta jokabide ezintegratzaileak, atomizazioa, euskal komunitatea artikulatu
beharrean segmentarizatzea, inkomunkazioa eta zubi-premia gorria, denboraren
bektorean inpasaren luzamendua, “Bateginik” “Batezinik” bihurtzea… lirateke
ondorio kaltegarri nagusiak (Muniozguren, 1999: 40, 41, 42).
299 Irudikapen hori indartu egin zen bere obrak erakusten zituen ezaugarriengatik. Izan
ere, ez zen ohiko azterketa zientifikoen antzera, neutraltasunari lotutako lan bat,
konpromiso esplizitua aldarrikatzen zuen lana baizik. Ildo horretan, J. Azurmendik
euskararen aldezkarien tradizioan kokatzen du egilea: Txepetx tradizioaren modurik
klasikoenean, tankera guztiz nabarmenki “ideologiko” (are militante) batekin egiten
ausartu da bere planteamendua. Disimulatzen ezer ahalegindu baino (ikertzaile
zientifiko moderno neutralari legokiokeenez), bere “alderdikeria” exibitu egiten du
propio (Azurmendi, 1987: 136).
610